بیماری واسکولیت (vasculitis) یا التهاب رگ که ممکن است به آن به عنوان آنژیت (angiitis) یا آرتریت (arteritis) اشاره شود به گروه بزرگی از بیماریهای التهابی رگهای خونی اطلاق می شود.
رگهای خونی خاصی که در این بیماری درگیر می شوند شامل سرخرگها، سیاهرگها و مویرگها هستند. واسکولیت سبب تغییراتی در دیواره های رگهای خونی همانند ایجاد زخم، تضعیف دیواره رگ، نازک یا ضخیم کردن دیواره رگ می شود.
واسکولیت چیست؟
بیماری واسکولیت می تواند به صورت حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (دراز مدت) بروز کند. در بسیاری از موارد اندامهای بدن تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرند به ویژه اگر آنها اکسیژن و مواد مغذی کافی از طریق خون دریافت نکنند که این امر موجب آسیب به اندام مذکور و گاهی اوقات مرگ می شود.
مثالهایی از بیماری واسکولیت عباتند از:
- بیماری بهجت (Behcet’s disease): این بیماری یک بیماری مقاوم، سیستماتیک (اثرگذار در کل بدن) و التهابی است که مشخصه آن تکرار دوره های عود کردن علائم و بهبودی آنها است. زخمهای دهانی روی غشای مخاطی، آماس پوست، (uveoretinitis) و زخمهای ولو (vulva) من جمله این علائم است. این بیماری گاهی اوقات سبب علائم التهابی در روده ها، اعصاب و رگهای خونی می شود.
- بیماری برگر (Buerger’s disease): در این بیماری رگهای خونی در بازوها و پاها درگیر می شوند. رگهای خونی متورم شده و بوسیله لخته های خونی بسته می شوند و سرانجام منجر به آسیب یا تخریب پوست می گردند. گاهی اوقات در این بیماری به عفونت و قانقاریا منتهی می شود. سیگار گشیدن مداوم خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
- واسکولیت سیستم اعصاب مرکزی (central nervous system vasculitis): نوعی از واسکولیت که نخاع و مغز را نیز درگیر می کند.
- سندروم چرگ اشتراوس (Churg-Strauss syndrom): در این بیماری سرخرگها و رگها در افراد دارای سابقه آلرژی یا آسم متورم می شود.
- کرایوگلوبولینمی(cryoglobulinemia): این بیماری مرتبط به عفونتهای ویروس هپاتیت C است. خون به صورت غیر طبیعی غلیظ شده و دیواره های رگها ملتهب می شوند.
- آرتریت ژانت سل یا آرتریت سلول ژانت (giant cell arteritis): در این بیماری که به عنوان آرتریت تمپورال یا آرتریت شریان تمپورال هم شناخته می شود،دیواره های شریان ملتهب می شود.
- پورپورای هنوخ شوئن لاین (Henoch-Schönlein purpura): در این بیماری مویگرهای پوست ملتهب شده و در بسیاری از موارد کلیه ها درگیر می شوند که منجر به تحریکات پوستی به صورت ضایعات پوستی صورتی رنگ که ناشی از خونریزیهای کوچک زیر جلدی هستند به ویژه روی باسن و قسمتهای تحتانی پشت بدن می شود. این بیماری همراه با آرتریت و گاهی اوقات دردهای دوره ای شکمی است.
- بیماری کاوازاکی(Kawasaki disease): یک سندروم نادر با دلیل ناشناخته که باعث تب، قرمزی چشمها، قرمزی لبها و غشای مخاطی دهان، ژنژویت یا التهاب و ضخم لثه، ورم غدد لنفاوی در گردن و ضایعات پوستی صورتی رنگ روی دستها و پاها در کودکان می شود. این بیماری سبب التهاب دیواره عروق در سرتاسر بدن شامل عروق کرونر می شود که خون را به عضلات قلب می رساند.
- واسکولیت روماتیسمی(rheumatoid vasculitis): این بیماری یکی از عوارض بیماری آرتریت روماتیسمی (RA) شدید است. آرتریت روماتیسمی یک بیماری خودایمنی است و سبب التهابات دردناک در مفاصل می شود. تقریباً در دو تا پنج درصد از بیماران مبتلا به آرتریت روماتیسمی، واسکولیت روماتیسمی (RV) نیز ظاهر می شود. واسکولیت روماتیسمی در واقع ظهور خارج از مفصل آرتریت روماتیسمی است که سرخرگهای کوچک و متوسط را درگیر می کند. واسکولیت اندامهای دیگر شامل پوست، چشمها، قلب، ششها، اعصاب، دستها و پاها و همچنین رگهای خونی در انگشتان و انگشت شست پا را نیز درگیر می کند.
- آرتریت تاکایاسو (Takayasu’s arteritis): نوع نادری از واسکولیت است. در این بیماری التهابات به آئورت و همچنین شاخه های اصلی آن آسیب می رسانند. بیمار درد در بازو یا قفسه سینه، افزایش فشارخون و در نهایت سکته مغزی یا قلبی را تجربه می کند.
- گرانولوماتوز وگنر (Wegner’s granulomatosis): نوعی از التهاب و آسیب به رگهای خونی است که ارگانهای متعددی شامل ششها، کلیه ها و دستگاه تنفسی فوقانی را درگیر می کند. با توجه به احتمال آسیب ارگانهای حیاتی توسط این بیماری، این بیماری جز بیماریهای بسیار جدی محسوب می شود که نیاز به کاهش و فرو نشاندن سیستم ایمنی بدن به صورت طولانی مدت دارد.
علائم واسکولیت
علائم و نشانه های بیماری واسکولیت با توجه به اینکه کدامیک از رگها درگیر شده اند و اینکه آیا اندامها آسیب دیده اند و کدامیک از اندامها می تواند متفاوت باشد.
در بیشتر موارد واسکولیت دارای علائم زیر است:
- تب
- خستگی
- کاهش وزن، از دست دان اشتها
- درد مفصل
- درد عضله
- کرختی و بی حسی احتمالاً ضعف
علائم و نشانه های برخی از بیماریهای ناشی از واسکولیت عبارتند از:
بیماری بهجت (Behcet’s disease): این بیماری علائم متعددی دارد که ممکن است ناپدید شده و دوباره عود کنند. علائم و نشانه های احتمالی این بیماری عبارتند از:
- دهان: زخمهای دردناک، همانند زخمهای آفتی در دهان. این زخمها به صورت دایروی و برجسته در دهان شروع شده و به زخمهایی دردناک در تمام دهان پخش می شوند.
- پوست: این بیماری در پوست ضایعات مختلفی همانند زخمهایی مشابه با آکنه، یا به شکل برآمدگیهای کوچک برجسته، قرمزرنگ ایجاد می کند (بویژه روی پائین تنه)
- ناحیه تناسلی: این بیماری باعث ایجاد ضایعات و زخمهای قرمزرنگ، دایروی، در زنان در ناحیه واژن و در مردان روی پوست بیضه می شود.
- چشمها: التهاب چشم (uveitis). چشمها قرمز شده و دربرخی موارد دردناک می شوند. تیره گی و دید مبهم یا افت بینایی یکی از چشمها یا هر دو چشم نیز می تواند از علائم باشد. تورم رگهای شبکیه می تواند منجر به عوارض و مشکلات جدی چشم شود.
- مفاصل: این بیماری معمولاً سبب ایجاد تورم و درد در زانو می شودهمینطور گاهی اوقات تورم و درد در قوزک پا، آرنج یا مچ دست نیز رخ می دهد.
- رگهای خون: التهاب رگها و سرخرگهای (شریانهای) بزرگ سبب متورم و دردناک شدن اندامها می شود.
- گاسترواینتستینال (gastrointestinal) معده و روده ای: درد شکمی، اسهال. احتمال خونریزی در سیستم گوارشی.
- مغز: التهاب در سیستم مغز و اعصاب می تواند منجر به سردردها، تب، تعادل ضعیف و دیس اورینتیشن (disorientation)-اختلال در آگاهی از زمان، مکان و شخص یا به عبارتی موقعیت خود نسبت به دیگران منجر شود.
بیماری برگر (Buerger’s disease): علائم اولیه شامل درد در پاها و یا دستها در هنگام ورزش به دلیل کافی نبودن جریان خون؛ گاهی اوقات درد ممکن است همچنین در حالت استراحت نیز وجود داشته باشد. معمولاً درد در انتهای پاها و دستها (اکستریمیتیس) شروع شده ولی ممکن است به دیگر قسمتهای بدن نیز انتقال یابد. بیمار همچنین ممکن است علائم زیر را تجربه کند:
- بی حسی و کرختی در اندامها
- احساس گز گز در اندامها
- سفید شدن انگشتان، انگشت شست، دستها و پاها در هنگام در معرض سرما قرار گرفتن
- اولسریشنها (ulcerations) زخمها و ضایعات پوستی
- احتمال رخ دادن قانقاریا در انگشتان دست و پا
- در شدید در نواحی درگیر
واسکولیت سیستم اعصاب مرکزی (central nervous system vasculitis):
علائم و نشانه ها عبارتند از:
- تغییرات روحی
- سردرد
- کانفیوژن (confusion) عمومی
- فلج یا ضعف عضلانی
- مشکلات بینایی
- دیسفاژی (dysphasia) دشواری در بلع، کما
- حمله ناگهانی
- کاهش سطح هوشیاری
- میلوپاتی(myelopathy) یا اختلال نخاع
سندروم چرگ- اشتراس (Churg-Strauss syndrom): یکی از جنبه های اصلی لاین بیماری، آسم است که ممکن است مدتها قبل از شروع واسکولیت آغاز شود. دیگر علائم و نشانه های این بیماری عبارتند از رینیت آرژیک (allergic rhinitis) یا التهاب مخط بینی آلرژیک و پولیپ بینی. مرحله بعدی ای بیماری، ائوزینوفیلی (eosinophilia) یا افزایش شمار ائوزینوفیلها در خون و بافتها است. ائوزینوفیل یکی از زیر مجموعه های گلبولهای سفید می باشد.
مرحله سوم این یماری، واسکولیت است که معمولاً پوست، ششها، اعصاب، کلیه ها و دیگر اندامها را درگیر می کند. در این مرحله از بیماری مونو نوریت مولتیپکس (mononeuritis multiplex) که تخریب پیاپی اعصاب است رخ می دهد. که این عارضه سبب گز گز، بی حسی، تحلیل و تضعیف شدید عضلات دستها و پاها و دردهای تیرکشنده می شود.
کرایوگلوبولینمی (Cryoglobulinemia): علائم این بیماری با توجه به نوع این بیماری و اندامهای درگیر متنوع است. معمولاً علائم و نشانه های این بیماری شامل موارد زیر است:
- مشکلات تنفسی
- خستگی
- گلومرولونفریت (glomerulonephritis) که نوعی بیماری کلیوی است
- درد مفصلی
- درد عضله
- پورپورا که در این بیماری نقاط و لکه های ارغوانی روی پوست، اندامها و غشاهای مخاطی دیده می شود.
- سفید شدن انگشتان دست، انگشتان پا دستتها و پاها در معرض هوای سرد
- زخمهای پوستی
آرتریت ژانت سل (giant cell artries): یا آرتریت سلول ژانت یا آرتریت شریان تمپورال: معمولترین علائم این بیماری عبارتند از:
- سردرد
- درد در شانه
- درد مفاصل ران
- درد فک بعد از جویدن
- تب
- دید تار و محو
دیگر علائم این بیماری عبارتند از:
- تندرنس اسکالپ (scalp tenderness)
- سرفه
- گلودرد
- درد زبان
- کاهش وزن
- افسردگی
- درد بازوها در حین ورزش
پورپورای هنوخ شوئن لاین (Henoch-Schönlein purpura) : علائم معمول این بیماری عبارتند از:
- تحریکات پوستی که شبیه کبودی یا نقاط قرمز روی باسن، آرنجها و پاها ظاهر می شود
- درد مفصل، بویژه در زانوها و قوزک پاها
- شکم درد
- حالت تهوع
- بالا آوردن
- اسهال
- وجود خون در مدفوع در صورت التهاب رگهای کلیه و روده
آرتریت تاکایاسو (Takayasu’s arteritis): تقریباً در نیمی از تمام مبتلایان بیماری به صورت سیستمانیک (تمام بدن را درگیر می کند) با علائم زیر ظاهر می شود:
- احساس کسالت
- تب
- عرق شبانه
- کاهش وزن
- درد مفاصل
- خستگی
گرانولوماتوز وگنر (Wegener’s granulomatosis ): علائم و نشانه های این بیماری می توانند به صورت تدریجی یا ناگهانی بروز کنند.علائم اولیه می تواند بسیار متنوع باشد و با توجه به طبیعت نامشخص این علائم ممکن است تشخیص این بیماری به تعویق افتد. در بسیاری از مبتلایان علامت اولیه رینیت (rhinitis) یا تورم غشای مخاطی بینی، آبریزش و پری بینی، است. علائم و نشانه های این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آبریزش دائمی بینی
- سرفه کردن، گاهی اوقات همراه با خون
- عفونت گوش
- درد مفاصل
- از دست دادن اشتها
- احساس کسالت
- خونریزی بینی
- تنگی نفس
- سینوزیت
- زخمهای پوستی
- تورم مفاصل، در اغلب موارد در ابتدا به عنوان آرتریت رو ماتوئید شناخته می شود ولی آرتریت است.
- چشم درد
- احساس سوزش در چشم
- قرمزی چشم
- مشکلات دید
- تب
- ضعف که غالباً مرتبط با کم خونی است
- گلومرولونفریت پیشرونده سریع (rapidly progressive glomerulonephritis): یک سندروم کلیوی که اگر درمان نشود به نارسایی حاد کلیوی تبدیل می شود.
درمان سیستم ایمنی بدن
اگربدن بیمار به خوبی به درمان استروئیدی پاسخگو نباشد ممکن است پزشک داروهایی تجویز کند که سلولهای سیستم ایمنی بدن که مسبب التهاب هستند را متوقف نمایند به این داروها سیتوتوکسیک (cytotoxic) می گویند. مثالهای این داروها آزاتیوپرین (azathioprine)- ایموران (Imuran) و سیکلوفوسفامید (cyclophosphamide)- سیتوکسان (Cytoxan) است.
عوارض واسکولیت
عوارض این بیماری می تواند با توجه به نوع واسکولیت متفاوت باشند. معمولترین این عوارض عبارتند از:
- آسیب به اندامها: نارسایی در انتقال اکسیژن و مواد مغذی از طریق خون به اندامها منجر به آسیب به آنها می شود.
- بازگشت بیماری: حتی در صورت موفقیت آمیز بودن درمان، ممکن است دوره های از بازگشت این بیماری وجود داشته باشد. بعضی از مبتلایان به درمانهای طولانی مدت نیازمندند.
نگارنده: زری هاشمی
منبع: Medical News Today
لینک منبع:http://www.medicalnewstoday.com/articles/189281.php
.
مطلب واقعا مفید و کامل براای عموم بود