آرتروز زانو (arthrosis) در واقع همان استئو آرتریت زانو (osteoarthritis) است که به عنوان سائیدگی مفصل هم شناخته می شود و شایعترین نوع آرتریت است. آرتروز یک بیماری تخریب مفصلی است که غضروف انتهای استخوانها را تحت تاثیر قرار می دهد. غضروف یک بافت لغزنده است که یک سطح صیقلی برای حرکت مفصل بوجود می آورد و همانند یک بالشتک بین استخوانها عمل می کند.
شناخت آرتروز
در مبتلایان به آرتروز (استئوآرتریت)، غضروف سائیده می شود و منجر به رشد بیش از اندازه استخوانهای زیر سطح غضروف می گردد. غضروف زبر شده و سپس می شکند وتخریب می شود.
تخریب غضروف سبب درد، تورم و مشکلات حرکتی در مفصل می گردد. این علائم به مرور زمان بدتر می شوند.
آرتروز (استئوآرتریت) می تواند هر مفصلی را درگیر کند. این شامل مفاصل بزرگی همانند زانو و مفصل ران و مفاصل کوچکتر همانند مفاصل انگشتان می شود.
زانو یکی از معمولترین مفاصلی است که تحت تاثیر آرتروز (استئوآرتریت) قرار می گیرد. مفاصل زانو انعطاف پذیری، حمایت بدن، پایداری و حفاظت را بوجود می آورند.
آرتروز در هر سنی می تواند شروع شود ولی معمولترین سن ابتلا به این عارضه 65 سالگی است. طبق نظر بنیاد آرتریت از هر دو فرد بزرگسال یک نفر به علائم این بیماری دچار می شود.
عوامل خطرساز معینی وجود دارد که فرد به ابتلا به آرتروز مستعد می سازد. این عوامل عبارتند از:
- بالا رفتن سن
- چاقی
- صدمه سابق به زانو
- استفاده زیاده از حد از زانو
- عضلات ران ضعیف
- ژنتیک
مراحل ابتلا به آرتروز
آرتروز (استئوآرتریت) به صورت تدریجی در طی چندین سال ایجاد می شود. درمان آرتروز می تواند مشکل باشد چرا که گاهی اوقات این بیماری تا رسیدن به مرحله پیشرفته نمایان نمی شود. دربسیاری از موارد افراد زمانی علائم این بیماری را تجربه می کنند که آرتروز به زانو صدمه وارد کرده و دیگر قابل بازگشت نیست.
آرتروز (استئوآرتریت) دارای مراحلی است.مبتلایان به این عارضه باید به این مراحل و علائم مشخصه آنها توجه کنند تا این عارضه را تحت کنترل داشته باشند.
مرحله 0 – سلامتی نرمال زانو
مرحله 0 دوره پس از وارد شدن یک صدمه یا معاینه بدنی است که عکسبرداری اشعه ایکس انجام می شود.
عکسهای اشعه ایکیس تصاویر جزئیات استخوانها را نشان می دهند که به پزشکان در تشخیص استئو آرتریت کمک می کند. در این مرحله، عکسهای اشعه ایکس هیچگونه آسیبی را نشان نمی دهند و مفاصل زانو هنوز سالم هستند. هیچ نشانه ای از آرتروز (استئو آرتریت) دیده نمی شود.
مرحله 1- مینور (minor)
در این مرحله، توده های کوچکی از استخوانها ( استئوفیت-osteophyte ) ممکن است در ناحیه زانو رشد کنند. غضروف اندکی آسیب دیده است. هیچ نشانه واضحی از باریک شدن فضای بین استخوانها که نشان دهنده از بین رفتن غضروف است دیده نمی شود.
در مرحله 1، بعید است که افراد مبتلا به آرتروز (استئو آرتریت) درد یا ناراحتی را در زانو احساس کنند. حتی عکسهای اشعه ایکس نیز در این مرحله نرمال به نظر می رسند.
مرحله 2- خفیف (mild)
در طی این مرحله علائم آرتروز( استئو آرتریت) قابل توجه می شوند و پزشکان می توانند نشانه های خاص سائیدگی رامشاهده کنند.
عکسهای اشعه ایکس و اسکنهای مفاصل زانو بوضوح رشد بیشتر توده های استخوانی را نشان می دهد وغضروف اندکی شروع به نازک شدن می کند.
فضای بین استخوانها در حد طبیعی است ولی سطوح در تماس استخوانها و بافتها شروع به سفت شدن می کنند. بافت سخت شده استخوان را ضخیم تر و چگالتر می سازد. در عوض این امر منجر به ایجاد یک لایه نازک استخوانی در زیر غضروف در مفاصل می شود.
مبتلایان به آرتروز(استئوآرتریت) ممکن است علائمی همانند سفتی و خشکی یا در مفصل را در این مرحله تجربه کنند. در ناحیه اطراف زانو پس از نشستن طولانی مدت، احساس سفتی و ناراحتی بوجود می آید.
اگرچه ممکن است در این مرحله مقداری آسیب جزئی وجود داشته باشد ولی استخوانها روی هم سائیده و خراشیده نمی شوند. مایع سینوویال (synovial) هنوز در مفصل زانو وجود دارد و در کاهش اصطکاک و افزایش حرکت زانو کمک می کند.
مرحله 3- متوسط (moderate)
در طی این مرحله، آسیب وارده به غضروف پیشرفت کرده است. فاصله میان استخوانها باریکتر شده و افت غضروف در عکسهای اشعه ایکس قابل دیدن است. در مرحله 3 مبتلایان به آرتروز( استئو آرتریت) زانوممکن است در حین انجام فعالیتهای روزمره درد و ناراحتی را احساس کنند. دویدن، راه رفتن، زانو زدن و خم شدن ممکن است سبب احساس ناراحتی و ناخوشایندی گردد. همچنین این مرحله ازآرتروز( استئوآرتریت) ممکن است شروع تجربه التهابات مفصلی توسط مبتلایان باشد.
با پیشرفت آرتروز (استئو آرتریت)، نازک شدن و شکستن غضروف ادامه می یابد. استخوانها نیز با ضخیم تر شدن واکنش نشان می دهند و شروع به رشد به سمت بیرون و تشکیل توده ها استخوانی می کنند.
بافت پوشاننده مفصل ملتهب شده و ممکن است مایع بیشتری تولید کند که سبب افزایش تورم می شود. این پدیده عموماً به عنوان ” آب آوردن زانو” یا از نظر پزشکی سینویت (synovitis) شناخته می شود.
مرحله 4- شدید (severe)
این مرحله پیشرفته ترین مرحله آرتروز است. در این مرحله علائم آرتروز (استئو آرتریت) کاملاً واضح هستند. فضای بین استخوانها کمتر می شود که سبب شکستن و تخریب بیشتر غضروف می شود.
این تخریب پیشرفته، سبب سفتی مفصل و منجر به التهاب همیشگی و مایع کمتر در اطراف مفصل می شود. اصطکاک بیشتری در مفصل بوجود می آید و درد و ناراحتی بیشتری در هنگام حرکت احساس می شود.
عکسهای اشعه ایکس استخوان را روی استخوان نشان می دهد که به معنی وجود غضروف خیلی کمتر و یا تخریب کامل آن است.
توده های استخوانی بیشتری در سطح انتهایی استخوانها شکل می گیرد و مبتلایان غالباً درد شدیدی در انجام کارهای ساده ای همچون راه رفتن احساس می کنند. در موارد شدیدتر ممکن است به دلیل از بین رفتن نامتقارن غضروف، استخوانها تغییر شکل دهند و گوشه دار شوند.
آرتروز زانو چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص آرتروز زانو (استئو آرتریت زانو) همواره ساده نیست. همانطور که قبلاً گفته شد عکسبرداری اشعه ایکس همیشه عوارض آرتروز را در زانوها نشان نمی دهند.
پزشک معمولاً اطلاعات مربوط به سوابق پزشکی بیمار و همچنین خانواده اش را جمع آوری و یک معاینه بدنی کامل انجام می دهد. همچنین آزمایشات تشخیصی لازم را تجویز می کند.
از بیمار درخواست می شود که هر نوع علائم بیماری همانند زمان شروع درد را توضیح دهد. در حین معاینه فیزیکی، پزشک مفاصل را معاینه کرده و دامنه حرکتی آنها را امتحان می کند. پزشک معمولاً توجه دقیقی به نواحی حساس ، دردناک یا متورم می کند.
اسکنهای ام آر آی یا آزمایشات روی مایع مفصلی نیز ممکن است به منظور تشخیص نشانه های آرتروز (استئوآرتریت) انجام شوند. در بعضی موارد، آزمایش خون به منظور رد کردن احتمال سایر بیماریها نظیر نقرس و آرتریت روماتوئید لازم است.
درمانهای آرتروز زانو
درمان آرتروز (استئوآرتریت) با توجه به مرحله بیماری و سرعت پیشرفت آن متنوع است.
در طی مرحله 0، که زانو نرمال به نظر می رسد هیچگونه درمانی پیشنهاد نمی شود. اگر دردی در این مرحله وجود داشته باشد داروهای مسکن در دسترس توصیه می شود.
در طی مرحله 1، علائم ممکن است بین 6 تا 8 هفته به طول انجامند و سپس ناپدید شوند. در این مرحله غالباً پیروی از یک روند احتیاطی پیشنهاد می شود. استامینوفنها و دیگر مسکنهای بدون نسخه ممکن است برای کاهش درد پیشنهاد شوند. تمرینات ورزشی خاص ممکن است برای تقویت و تحرک پیشنهاد شوند.
این مرحله ممکن است قبل از رسیدن به مرحله سوم چندین ماه بطول انجامد. درمانهای کاهش درد و همچنین فیزیوتراپی درمانهای معمول در این مرحله هستند. یک بریس زانو (زانوبند) ممکن است در کاهش فشار وارده روی سطح مفصل کمک کند.
افراد مبتلا به آرتروز (استئوآرتریت) ممکن است برای کاهش درد زانو، مجبور به تغییر فعالیتهای روزانه شوند. کورتیزون و تزریقات روان ساز نیز ممکن است در کاهش درد موثر باشند.
آرتروز ممکن است در طی 3 تا 6 ماه پس از شروع به مراحل 3 و 4 برسند. در این مراحل غضروف کمی باقی مانده یا کاملاً تخریب شده است. عمل جراحی جایگزینی مفصل یا عمل جراحی مشابه احتمالاً آخرین روش درمانی خواهد بود.
چگونه از آرتروز زانو جلوگیری کنیم؟
آرتروز (استئو آرتریت) به عنوان سائیدگی مفاصل شناخته می شود. در گذشته تصور می شد که با بالا رفتن سن این بیماری غیر قابل اجتناب است. ولی امروزه آرتروز به عنوان جزئی از رند پیری شناخته نمی شود و عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند. بسیاری از این عوامل قابل تغییر یا جلوگیری بوده و خطر بروز آرتروز زانو را کاهش می دهند.
پرهیز از استفاده زیاده از حد از مفاصل و حفظ وزن مناسب نقش مهمی در جلوگیری از آرتروز زانو ایفا می کند. وزن اضافه فشار بیشتری به زانوها اعمال می کند. با گذشت زمان، این وزن اضافه باعث سریعتر سائیده شدن مفاصل می شود.
اگر مبتلایان قبل از رسیدن آرتروز به مراحل 3 یا 4 در پی دریافت درمان و کمک نباشند درمان آرتروز در این مراحل مشکل خواهد بود. در این مراحل آسیب وارده برگشت ناپذیر بوده و در اغلب موارد درمانهای قوی نظیر عمل جراحی تنها روش درمانی است.
علائم و سرعت پیشرفت آرتروز در افراد مختلف متفاوت است. با مشاهده هرگونه علائم آرتروز باید حتماً به پزشک مراجعه کرد تا آزمایشات و درمانهای لازم انجام شود.
نگارنده: زری هاشمی
منبع: Medical News Today
لینک منبع:
http://www.medicalnewstoday.com/kc/stages-osteoarthritis-knee-310579
