آرتریت روماتوئید (rheumatoid arthritis) که به عنوان روماتیسم شناخته می شود یک بیماری مزمن پیشرونده است که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن و در نتیجه التهاب (تورم) و درد در مفاصل، بافتهای اطراف مفاصل و دیگر اندامها در بدن می شود.
آرتریت روماتوئید معمولاً در ابتدا مفاصل دستها و پاها را درگیر می سازد ولی هر یک از مفاصل ممکن است دچار این عارضه شود. مبتلایان به آرتریت روماتوئید عموماً مفاصل خشک و سفتی دارند و معمولاً احساس ناخوشی و خستگی می کنند.
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است. سیستم ایمنی بدن مجموعه ای از سلولها و آنتی بادیها (پادتن ها) است که به منظور یافتن و نابودی ارگانیسمها و موادی که بدن را به خطر می سازند شکل گرفته است. در صورتیکه سیستم ایمنی بدن بافتهای سالم بدن را به اشتباه به عنوان عوامل خارجی مضر تلقی و به آنها حمله کند باعث ایجاد بیماری خودایمنی می شود.
مبتلایان به یک بیماری خودایمنی پادتن هایی در خون دارند که به بافتهای بدنشان حمله می کند و منجر به التهاب می شود. سیستم ایمنی بدن مبتلا به آرتریت روماتوئید به پوشش مفاصل حمله می کند و باعث التهاب و تورم آنها می شود. برخلاف صدمات سائیدگی و تخریب که در استئو آرتریت (آرتروز) رخ می دهد؛ در آرتریت روماتوئید به پوشش مفاصل آسیب می زند که منتهی به التهابات دردناک و در نهایت تخریب استخوان و تغییر شکل مفصل می شود. ممکن است مفاصل درگیر دچار صدمات دائمی شوند.
آرتریت روماتوئید به عنوان یک بیماری سیستمیک نیز شناخته می شود. منظور از سیستمیک درگیر شدن کل بدن توسط این عارضه است. در بیماری آرتریت روماتوئید اندامهای متعددی در بدن می تواند درگیر شوند. ممکن است این عارضه سبب التهابات منتشر در ششها، غشای اطراف ششها (پلورا-pleura)، غشای اطراف قلب – پری کاردیوم (pericardium) کیسه هوایی دو جداره که شامل قلب و ریشه های رگهای خونی عمده است و پوشش خارجی سفیدرنگ سفت روی کره چشم (صلبیه) گردد. همچنین این عارضه می تواند باعث زخمهای گره ای بیشتر در بافت ساب کوتانئوس (subcutaneous) یا همان بافت زیر پوستی شود.
مبتلایان به این عارضه بیش از دیگران در خطر حمله فلبی هستند.
آمار مربوط آرتریت روماتوئید
- طبق تخمین مرکز کنترل و جلوگیری از بیماریهای آمریکا (CDC) در حدود 1.5 میلیون بزرگسال آمریکایی از این عارضه رنج می برند.
- طبق نظر سازمان ملی سلامت انگلستان (NHS) تقریباً 350 هزار نفر در انگلستان مبتلا به این عارضه هستند.
- طبق آمار سازمان ملی سلامت انگلستان (NHS)، 0.8 درصد از جمعیت انگلستان مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند.
- با توجه به نظر مایو کلینیک در آمریکا (Mayo clinic) این بیماری در زنان دو تا سه برابر مردان شیوع دارد.
- اگرچه این عارضه در هر سنی می تواند بروز کند ولی احتمال ابتلا به این بیماری پس از 40 سالگی بیشتر است. با توجه به آمار جامعه آرتریت روماتوئید ملی انگلستان، تقریباً 12 هزار کودک زیر 16 سال به نوعی از آرتریت روماتوئید کودکان و نوجوانان مبتلا هستند.
طبق نظر مرکز آرتریت جان هاپکینز در آمریکا:
- تقریباً 1 تا 2 درصد از جمعیت جهان به این عارضه دچار هستند.
- احتمال ابتلا به این عارضه با افزایش سن بیشتر است، در حدود 5 درصد زنان بالای 55 سال مبتلا به این بیماری هستند.
- سالانه در آمریکا 70 نفر از هر 100 هزار نفر مبتلا به آرتریت روماتوئید می شوند.
- این عارضه در بین سیگاریها 4 برابر بیشتر از غیر سیگاریها شیوع دارد.
آرتریت روماتوئید نسبت به ام اس یا سرطان خون، شیوع بیشتری دارد. به هر حال آگاهی درباره این عارضه، اثرات و شدت آن محدود به بیماران و بستگان انها می شود چرا که در میان عموم چندان شناخته شده نیست.
عموماً علائم آرتریت روماتوئید به صورت موقتی می آیند و می روند. در برخی موارد علائم خفیف است درحالیکه در دیگران ممکن است شدید و بسیار دردناک باشند. در صورت وخیم شدن ممکن است مبتلا دچار تشدید و اوجگیری علائم شود. تشخیص زمان بروز تشدید علائم روماتیسمی امکان پذیر نیست.
آرتریت روماتوئید می تواند یک عارضه بسیار دردناک باشد که به از دست دادن قابل توجه عملکرد و تحرک منجر شود. تشخیص این عارضه عمدتاً براساس علائم و نشانه ها و همچنین آزمایشات تشخیص فاکتور روماتوئید خون و عکسبرداری اشعه ایکس است. تشخیص و درمان و مدیریت طولانی مدت این بیماری توسط روماتولوژیست، متخصص بیماریهای روماتیسمیف انجام می شود.
علائم آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری مزمن (طولانی مدت) است. علائم ممکن است به صورت مکرر در بیمار ظاهر می شود و ناپدید گردد. در حالیکه در برخی مبتلایان دوره های طولانی مدت تخفیف علائم دیده می شود در سایرین ممکن است علائم به صورت دائمی دیده شوند.
ممکن است مبتلا به این عارضه شب هنگام کاملاً سالم و بدون هیچگونه دردی به تختخواب رود و در صبح روز بعد با درد زیاد از خواب بیدار شود بطوریکه حتی قادر به برخاستن از تختخواب نباشد.
در بسیاری از موارد آرتریت روماتوئید به صورت پنهان شروع می شود. علائم و نشانه ها بسیار کند در طی هفته ها و ماه ها پیشرفت می کنند. ممکن است بیمار در ابتدا خشکی یا گرفتگی را حداقل در یک مفصل احساس کند به ویژه حرکت دادن ناحیه درگیر همراه با درد باشد. ممکن است مفصل درگیر حساس شود. علائم اولیه در مفاصل کوچ همانند انگشتان دست و پا احساس می شوند.
تعداد مفاصل درگیر به طور قابل توجهی متفاوت است. به هر حال تقریباً در بسیاری از موارد، این عارضه حداقل پنج مفصل را همزمان درگیر می سازد. برخلاف لوپوس یا نقرس سیستمیک، آرتریت روماتوئید، یک پلی آرتریت افزایشی است، مفاصل بیشتری با گذشت زمان درگیر می شوند.
معمولاً هر دو طرف بدن به عنوان مثال هر دو زانو یا هر دو دست در این عارضه درگیر می شوند.
مفاصل درگیر معمول
مفاصلی که معمولاً در آرتریت درگیر می شوند عبارتند از:
- مفاصل اینتر فالانژیال پرگزیمال (interphalangeal-PIP) و متاکارپوفالانژیال (metacarpophalangeal-MCP) دستها؛ مفاصل پایه و میانی انگشتان
- مچ های دست، بویژه استیلوئید اولنا (ulnar-styloid)
- شانه ها
- آرنج ها
- زانوها
- مچ پاها
- مفاصل متاتارسوفالانژیال (metatarsophalangeal-MTP) در انگشتان پاها
البته باید توجه داشت معمولاً در این بیماری مفاصل اینترفالانژیال دیستال (distal interphalangeal-DIP)، مفاصل بالای انگشتان، درگیر نمی شوند. به جز مفصل آتلانتو-آگزیال (atlanto-axial) در مراحل پایانی بیماری، در این عارضه ستون فقرات هرگز درگیر نمی شود.
سفتی و خشکی در هنگام صبح
گرفتگی و خشکی صبحگاهی مفاصل یکی از علائم اساسی آرتریت روماتوئید است بویژه اگر بیش از یک ساعت بطول انجامد. مدت زمان سفتی و گرفتگی صبحگاهی نشانه خوبی از التهابات در این عارضه است. ممکن است مبتلایان به سایر انواع آرتریت نیز دچار سفتی و گرفتگی صبحگاهی مفاصل باشند ولی در انواع دیگر آرتریت این علائم در صبح بیشتر از یک ساعت بطول نمی انجامد.
درد و تورم مفصل
پوشش مفصل درگیر ملتهب می شود. پوست روی ناحیه درگیر داغ، قرمز و متورم می شود. این ناحیه دردناک و حساس می شود.
کم خونی
طبق نظر سازمان سلامت انگلستان (NHS)، تقریباً 80 درصد مبتلایان آرتریت روماتوئید دچار کم خونی هستند و در انها تعداد گلبولهای قرمز کمتر از حد معمول است. خون قادر به انتقال اکسیژن کافی نیست.
عدم داشتن اشتها/از دست دادن وزن
ممکن است بسیاری از مبتلایان دچار کم اشتهایی یا بی اشتهایی شوند که این امر منجر به کاهض وزن می شود.
بیمار ممکن است دستهای قرمز و بادکرده داشته باشد.
سایر علائم آرتریت روماتوئید
علائم غیر سیستمیک مشابه با آنفلونزا ممکن است هفته ها و ماه ها قبل از بروز علائم دیگر این عارضه احساس شوند :
- خستگی
- کسالت
- افسردگی
- تب – معمولاً از درجه پائین (37 تا 38 درجه سانتی گراد). کارشناسان معتقدند تب با دماهای بالاتر اغلب نشان دهنده عامل عفونی (بیماری دیگر) است.
شدت گرفتن علائم
علائم ارتریت روماتوئید متناوب و پراکنده هستند، این علائم می آیند و می روند. گاهی اوقات بیمار دچار حمله علائم می شود که به معنی تشدید و وخیم شدن علائم است.
اگر چه تشدید علائم در هر زمانی می تواند رخ دهد ولی بیشتر در صبح و هنگام بیدار شدن از خواب احساس می شوند. با گذشت زمان در طی روز علائم شروع به آرام شدن می کنند.
آرتریت روماتوئید یک بیماری سیستمیک
ممکن است اندامهای مختلفی در بدن به این عارضه دچار شوند که می تواند شامل موارد زیر باشد:
- التهاب ششها: که معمولاً همراه با علائم نیست. اگر بیمار دچار تنگی نفس باشد معمولاً درمانهای دارویی به منظور کاهش التهاب در ششها تجویز می شود.
- التهاب غشای اطراف ششها (پلورا-pleura)
- التهاب پری کاردیوم (pericardium): کیسه هوایی دوجداره که قلب و ریشه های رگهای خونی عمده را در بر می گیرد.
- التهاب پوشش سخت خارجی روی کره چشم (صلبیه): 5 درصد از بیماران دچار این عارضه می شوند. علائم ممکن است سبب چشمهای قرمز، درد و احتمالاً خشکی چشمها گردد.
- زخمهای گره ای: تقزیباً از هر 4 نفر مبتلا به آرتریت روماتوئید، یک نفر دچار گره ها و توده هایی در زیر پوست تحت عنوان گره های روماتوئیدی می شود. که معمولاً روی آرنجها و ساعدها بوجود می آیند. که ممکن است دردناک باشند.
- التهاب غدد اشک
- التهاب غدد بزاقی
- التهاب مفصل کریکوآریتنوئید (cricoarytenoid)، این مفصل در حنجره قرار دارد و در صورت التهاب منجر به خشونت صدا می شود.
عوامل خطرساز ارتریت روماتوئید
عوامل خطرساز زیر ممکن است خطر بروز این عارضه را افزایش دهند:
جنسیت
طبق نظر مایوکلینیک آمریکا، این بیماری در زنان دو تا سه برابر مردان شایع است. کارشناسان معتقدند این امر ممکن است به دلیل اثرات هورمون استروژن در زنان باشد که می تواند یکی از عوامل بروز این بیماری باشد. این ادعا هنوز در حد یک نظریه است.
سن
گرچه ارتریت روماتوئید در هر سنی می تواند بروز کند ولی معمولاً افراد در سنین بین 40 تا 60 سالگی دچار این عارضه می شوند.
ژنتیک
افرادی که یکی از اعضاء خانواده شان دچار این عارضه هستند ممکن است بیشتر در خطر این عارضه باشند. کارشناسان معتقدند این بیماری ارثی نیست ولی وجود افراد خانواده مبتلا به این عارضه فرد را بیشتر مستعد این بیماری می سازد.
سیگار
کسانیکه مرتباً سیگار می کشند بسیار بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند. سیگار کشیدن آینده مبتلایان به این عارضه را بسیار وخیم تر می سازد.
تستوسترون
طبق نظر محققان دانشگاه لوند (Lund University) سوئد، در مجله بیماریهای روماتوئیدی، سطح تستوسترون در مردان می تواند نشانه ای از بروز آرتریت در آینده باشد.
عوامل ایجاد ارتریت روماتوئید
پوشش غشاهای (لایه نازکی از سلولها) در اطراف مفاصل، سنوویوم (synovium) نامیده می شود. مفصل انعطاف پذیر با یک غشای سینوویال پوشیده شده است. سینوویوم ماده ای شفاف تحت عنوان مایع سینوویال (synovial fluid) تولید می کند. مایع سینوویال نقش روان سازی مفصل و تغذیه غضروف و استخوانهای داخل کپسول مفصل را بازی می کند.
زمانیکه سیستم ایمنی بدن به سینوویوم حمله می کند ممکن است باعث آرتریت روماتوئید شود. پادتن ها (انتی بادیها) به سینوویوم حمله می کنند و باعث التهاب و جراحت آن می شوند. در این صورت سینوویوم ضخیم تر شده و ممکن است سرانجام باعث تخریب غضروف و استخوان داخل مفصل شوند. مفاصل توسط تاندونها (بافتی مه عضله را به استخوان متصل می کند) و لیگامانها یا همان رباطها (بافتی که استخوان و غضروف را به هم متصل می کند) نگه داشته می شود. این تاندونها و لیگامانها ضعیف و کشیده می شوند و در نهایت مفصل شکل و پیکربندی خودش را از دست می دهد. سرانجام ممکن است مفصل کاملاً تخریب شود.
هیچ کس واقعاً شروع این فرایند را نمی داند. کارشناسان معتقدند برخی از افراد استعداد قرارگیری در معرض عوامل محیطی این عارضه همانند برخی باکتریها یا ویروسها در این عارضه دارند. به هر حال این اعتقاد تنها در حد نظریه است و هنوز اثبات نشده است.
آرتریت روماتوئید یک عارضه خودایمنی
عارضه های خودایمنی عارضه هایی هستند که در صورت مورد حمله قرار گرفتن بافتهای سالم بدن توسط سیستم ایمنی بدن رخ می دهند. سیستم ایمنی بدن یک سیستم پیچیده است که نقش یافتن و نابود کردن هرگونه عامل یا مهاجم نامطلوب و ناخواسته را بازی می کند. خون مبتلایان به بیماری خودایمنی دارای پادتن ها (آنتی بادیهای) غیرمعمولی است که به بافتهای سالم بدن حمله می کنند.
در آرتریت روماتوئید، سیستم ایمنی بدن پاد تن هایی (آنتی بادی هایی) به پوشش مفاصل (سینوویوم) می فرستد. این پاد تن ها (آنتی بادی ها) به جای ویروسها و باکتریهای مضر به بافت اطراف مفصل حمله می کنند.
نگارنده: زری هاشمی
منبع: Medical News Today
لینک منبع: http://www.medicalnewstoday.com/info/rheumatoid-arthritis
