آرتریت روماتوئید: تشخیص و درمان - کلینیک درد و درمان دیسک کمر و گردن

تشخیص آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه قابل شناسایی نیست. علائم و نشانه های این عارضه بویژه سفتی، گرفتگی و التهاب مشابه با بسیاری عوارض دیگر است.

پزشک معمولاً برای بررسی وجودهرگونه تورم، با دقت مفاصل را معاینه می کند و همچنین روان بودن حرکت مفاصل را بررسی می کند و راجع به علائم بیماری سوال می کند. بیمار باید تمام علائم با جزئیات را به پزشک شرح دهد. حتی جزئیاتی که تصور می کند اهمیت چندانی ندارند.

ممکن است پزشک آزمایشات تشخیصی زیر را توصیه نماید:

آزمایشات خون

آزمایش نرخ رسوب اریتروسیت (Erythrocyte sedimentation rate-ESR): در این آزمایش تشخیصی از طریق سنجش نرخ رسوب گلبولهای قرمز خون، التهابات در بدن تشخیص و بررسی می شوند. نرخ بالای رسوب، نشان دهنده التهابات بیشتر در بدن است. که این نشان دهنده ابتلا به عارضه های التهابی نظیر آرتریت روماتوئید است.
پروتئین واکنشی سی (C-reactive protein-CRP): سی آر پی (CRP) توسط کبد تولید می شود. سطح بالاتر CRP مرتبط با وجود التهاب در بدن است.
کم خونی: درصد زیادی از مبتلایان به روماتیسم دچار کم خونی (anemia) هستند. که در این عارضه به دلیل فقدان گلبولهای قرمز کافی، اکسیژن لازم توسط خون به بافتها انتقال داده نمی شود. البته باید توجه داشت ابتلا به کم خونی لزوماً نشان دهنده ابتلا به آرتریت روماتوئید نیست.
فاکتور روماتوئید: از طریق این آزمایش وجود فاکتور روماتوئید (یک آنتی بادی) در خون بیمار بررسی می شود. این آنتی بادی در خون اکثرمبتلایان به آرتریت روماتوئید وجود دارد. البته طبق نظر جامعه آرتریت روماتوئید ملی انگلستان، فاکتور روماتوئید در 30 درصد مبتلایان به آرتریت روماتوئید مشاهده نمی شود. گاهی اوقات در مراحل اولیه ابتلا به این عارضه تشخیص فاکتور روماتوئید مشکل است. همچنین در درصد کمی از افراد سالم که مبتلا به آرتریت روماتوئید نیستند نیز این آنتی بادی مشاهده می شود. بنابراین این آزمایش مشخصاً نشان دهنده ابتلا به آرتریت روماتوئید نیست.

اسکنها و عکسبرداریهای اشعه ایکس

عکسبرداری اشعه ایکس می تواند به پزشک در تشخیص نوع آرتریت کمک کند. عکسبرداریهای اشعه ایکس متعدد می تواند سیر پیشروی آرتریت روماتوئید در طی زمان در مفاصل نشان دهد.

ام آر آی (MRI) نیز در تشخیص نوع آسیب وارده به مفصل کمک مننده است. دستگاه ام آر آی از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید عکسهای جزئی از بدن کمک می کند.

معیارهای تشخیص

در سال 1987 کالج روماتولوژی آمریکا، معیارهای زیر را در تشخیص آرتریت روماتوئید تعیین کرد:

گرفتگی و خشکی صبحگاهی که بیش از یک ساعت حداقل به مدت 6 هفته بطول انجامد.
تورم بافتهای نرم و آرتریت در بیش از 3 مفصل از مفصل یا گروه های مفصلی 14 گانه، که حداقل به مدت 6 هفته ادامه داشته باشد.
آرتریت مفاصل دستها که حداقل به مدت 6 هفته ادامه داشته باشد.
آرتریت متقارن، وجود آرتریت در اندامهای مشابه در طرفین بدن، که حداقل 6 هفته وجود داشته باشد.
گره های ساب کوتانئوس (SUBCUTANEOUS NODULS)، توده های کوچک زیرپوستی، در نواحی معینی وجود داشته باشد.
فاکتور روماتوئید در سطح بالاتر از 95 درصد باشد.
تغییرات رئولوژی که نشان دهنده سائیدگی مفاصل باشد.

برای اینکه بیماری به عنوان آرتریت روماتوئید تشخیص داده شود باید حداقل 4 مورد از موارد فوق وجود داشته باشد. البته باید توجه داشت که این معیارها عمئتاً جنبه تحقیقی در زمینه این عارضه دارد نه جنبه تشخیصی برای مراقبتهای کلینیکی. به عنوان مثال در صورتیکه بر اساس عکسبرداری اشعه ایکس وجود سائیدگی در مفاصل مشاهده شود، پیشگیری از سائیدگی استخوانی یکی از مهمترین اقدامات لازم و ضروری است که باید انجام شود چرا که سائیدگی استخوانی عارضه ای برگشت ناپذیر است. معیار بالا به این معنی نیست که در صورت بروز یکی از موارد فوق اقدامی انجام نشود تا تمام موارد مربوط به تشخیص آرتریت روماتوئید بر اساس معیار کالج روماتولوژی آمریکا بروز کند!

بسیاری از پزشکان و همچنین مبتلایان ترجیح می دهند این اقدامات پیشگیرانه در این عارضه صورت بگیرد تا بیماری به مرحله سائیدگی و تخریب استخوانی نرسد حتی اگر معیار کالج روماتولوژی آمریکا برآورده نشود.

معیار کالج روماتولوژی آمریکا برای تشخیص آرتریت روماتوئید، برای طبقه بندی آرتریت روماتوئیدهایی که وجود آنها ثابت شده است مفید است. به ویژه این معیار در مطالعه عوامل و دلایل، توزیع و کنترل بیماری در بین مردم و یک جمعیت خاص (اپیدمیولوژی) کارآمد است.

تشخیص آرتریت روماتوئید از سایر عارضه های پزشکی

بیماریها و عوارض دیگری با علائم مشابه با آرتریت روماتوئید وجود دارند که در هنگام تشخیص آرتریت روماتوئید وجود این بیماریها باید رد شود:

نقرس و شبه نقرس (gout and psudogout): این بیماری معمولاً مفاصل خاصی را درگیر می سازد. معمولاً این بیماری با بیرون کشیدن سیال مفصلی از بیماری آرتریت روماتوئید متمایز می شود.
استئوآرتریت (Osteoarthritis) یا آرتروز: آزمایشات خون و عکسبرداریهای اشعه ایکس از مفاصل درگیر می تواند در تشخیص این بیماری از بیماری آرتریت روماتوئید کمک کند.
لوپوس اریتماتوز سیستمیک (systemic lupus erythematosis): علائم کلینیکی خاص و آزمایشات خون (آنتی بادی های ضد DNA دو رشته ای) می توانند این عارضه را از آرتریت روماتوئید متمایزسازند. نوع خاصی از آرتریت پسوریاتیک یا پسوریازیسی (psoriatic arthritis): این عارضه با بررسی تغییرات ناخنها و علائم پوستی قابل تمایز از آرتریت روماتوئید است.
بیماری لایم (Lyme disease ): با استفاده از آزمایشات خون این عارضه قابل شناسایی است.
آرتریت واکنشی یا بیماری ریتر (reactive arthritis or Reiter’s disease): این بیماری معمولاً مرتبط با اورتریت (urethritis)، کنژنکتیویت (conjunctivitis)، ایریتس (iritis)، زخمهای بدون درد در ناحیه دهان و کراتوردرما بلنوراژیکا (keratoderma blennorrhagica) است. این نوع از آرتریت متقارن نیست و معمولاً پاشنه پا، مفاصل ساکرولیک (sacroiliac joints) و همچنین مفاصل بزرگ پاها درگیر می سازد. در حالیکه در آرتریت روماتوئید مفاصل درگیر متقارن هستند (به عنوان مثال هر دو زانو، هر دو دست و غیره).
اسپوندیلیت آنکیلوزان (ankylosing spondylitis): ستون فقرات را درگیر می سازد و عموماً مردان را درگیر می سازد. به هر حال در این عارضه نیز همانند آرتریت روماتوئید ممکن است مفاصل بیشتری به صورت متقارن تحت تاثیر قرار بگیرند.

عارضه های نادر (آرتریت های غیر روماتوئیدی) زیر نیز ممکن است سبب درد مفاصل شوند:

سارکوئیدوز (sarcoidosis)
آمیلوئیدوز (amyloidosis)
بیماری ویپل (whipple’s disease)
تب روماتیسمی حاد (acute rheumatic fever)
آرتریت گنوکوکی (gonococcal arthriris)

درمان های آرتریت روماتوئید

هدف از درمان آرتریت روماتوئید کاهش التهاب در مفاصل، تخفیف درد و به حداقل رساندن هرگونه ناتوانایی ناشی از درد، آسیب و تغییر شکل مفاصل و همچنین کاهش سرعت روند آسیب به مفاصل یا پیشگیری از آن است. در حال حاضر هیچگونه درمان قطعی برای این عارضه موجود نیست.

مبتلایان به این عارضه با کمک کار درمانگر و فیزیوتراپ می توانند نحوه مراقبت و حفاظت از مفاصلشان را بیاموزند. با توجه به درجه آسیب وارده به مفاصل، ممکن است عمل جراحی نیز انجام شود.

در صورتیکه مفاصل بیمار بیش از 6 هفته ملتهب باشند، احتمالاً پزشک، بیمار را به رواتولوژیست ارجاء می دهد. به این ترتیب تشخیص عارضه قطعی و درمان هر چه سریعتر شروع می شود.

درمانها و مراقبتهای تیم روماتولوژی

معمولاً تیم درمانی آرتریت روماتوئید شامل افراد زیر است:

بیمار
متخصص روماتولوژی
متخصص پرستاری

دیگر اعضای تیم روماتولوژی عبارتند از:

کایروپودیست، متخصص درمان و مراقبت از پاها
متخصص عمومی
کاردرمانگر
جراح ارتوپدی
اورتوتیست
فیزیوتراپ
داروساز
پودیاتریست
پرستار مراقبتهای اولیه

درمانهای آرتریت روماتوئید

در مراحل اولیه بیماری پزشک معمولاً داروهایی که دارای کمترین عوارض جانبی هستند را تجویز می کند. با پیشروی این بیماری داروهای قویتر ممکن است لازم باشد. بسیاری از داروهای مورد استفاده در درمان این بیماری دارای عوارض جانبی جدی هستند.

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی برای کاهش درد و التهابات مورد استفاده قرار می گیرند. مثالهایی از این داروها عبارتند از: ادویل یا مورتین که دریافت آنها از داروخانه نیاز به نسخه پزشک ندارد. این داروها سرعت پیشروی این بیماری را کاهش نمی دهند. استفاده از این داروها به صورت طولانی مدت یا در مقادیر بالا ممکن است باعث عوارض جانبی گردد. این عوارض جانبی می تواند شامل موارد زیر باشد:

خطر بالاتر ایجاد کبودی
فشار خون بالا
آسیب به کبد
آسیب به کلیه ها
برخی مشکلات قلبی
خونریزی معده
وزوز گوش

بازدارنده های Cox-2 ، نوع دیگر از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی هستند که صدمات و مضرات کمتری برای معده به بار می آورند. به هر حال بر اساس تحقیقات، این داروها می توانند باعث افزایش خطر سکته مغزی، افزایش فشار خون، بیماری قلبی و حملات قلبی شوند. لازم است بیمار در صورت داشتن سابقه فشار خون، کلسترول بالا یا سیگار کشیدن حتماً این موارد را به پزشک اطلاع دهد.

کوتیکواستروئیدها

کورتیکواستروئیدها در کاهش التهاب، درد و همچنین کاهش صدمات وارده به مفاصل موثر هستند. این داروها در صورت عدم تاثیر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی تجویز می شوند. در صورتیکه التهاب تنها در یکی از مفاصل مشاهده شود ممکن است پزشک داروی استروئیدی را تنها در آن مفصل تزریق نماید. این داروها سریعاً روی التهابات تاثیر می گذارند و با توجه به شدت بیماری، اثرات آنها ممکن است از هفته ها تا ماه ها بطول انجامد.

نمونه های این داروها شامل پردنیزون (لودوترا) و متیل پردنیزونول (مدرول) هستند. کورتیکواستروئیدها معمولاً برای بیماریهای با علائم حاد (کوتاه مدت و شدید) مورد استفاده قرار می گیرد و در ادامه به مرور مقدار دارو کاهش می یابد. استفاده طولانی مدت از این داروها می تواند دارای اثرات جانبی باشد. این اثرات جانبی عبارتند از:

خطر بیشتر کبودی
آب مروارید (چشم)
دیابت
صورت گرد
اضافه وزن
پوکی استخوان (استئوپروز)
گلوکوما
ضعف عضلانی
نازک شدن پوست

داروهای ضد آرتریت اصلاح کننده بیماری(disease-modifying antirheumatic drugs-DMARDs)

این داروها ممکن است سرعت پیشروی بیماری را کاهش داده و همچنین از آسیب دائمی به مفاصل و سایر بافتهای بدن پیشگیری کنند. هرچه سریعتر بیمار از این داروها استفاده کند، تاثیر آنها بیشتر خواهد بود.

ولی تاثیر این داروها زمان می برد. ممکن است چهار تا شش ماه برای مشاهده تاثیر این دارو بر بیماری لازم باشد. بسیار مهم است که در صورت شروع استفاده از این داروها وعدم مشاهده اثرات آنها بر بیماری، مصرف آنها ادامه یابد. ممکن است لازم باشد که برخی بیماران انواع مختلفی از این دارو را امتحان نمایند تا نوع موثر برای آنها تشخیص داده شود. مثالهایی ازداروهای DMARDs عبارتند از: لفلونومید (آراوا)، متوترکسات، (رئوماترکس، ترکسال)، سولفاسالازین (آزولفیدین)، مینوسیکلیک (دیناسین، مینوسین) و هیروکسی کلوروکوئین (پلاکوئنیل). اثرات جانبی این داروها عبارتند از:

آسیب کبدی
سرکوب و تخریب مغز استخوان
عفونتهای ششها (شدید)

داروهای سرکوب کننده (کاهنده فعالیت) سیستم ایمنی بدن (immune suppressants)

با توجه به اینکه آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است، سرکوب کردن سیستم ایمنی بدن به کاهش صدمات وارده به بافتها کمک می کند. مثالهای این داروها شامل سیکلوسفورین (نئورال، سندیمیون، جنگراف)، آزاتیوپرین (ایموران، آزاسان) و سیکلوفوسفامید (سیتوکسان) هستند.

بازدارنده های فاکتور نکروز توموری آلفا (TNF-alpha inhibitors): این ترکیب در داخل بدن تولید می شود. TNF-alpha یک ماده ضد التهابی است. بازدارنده های TNF-alpha برای کاهش درد، سفتی و گرفتگی و خشکی صبحگاهی و مفاصل متورم یا حساس استفاده می شوند. اثرات این داروها معمولاً پس از دو هفته از شروع استفاده مشاهده می شود. انبرل، اینفلیکسیماب (رمیکید) و آدالیموماب (هومیرا) مثالهایی از این داروها هستند. عوارض جانبی این داروها عبارتند از:

خطر بالاتر عفونت
اختلالات خونی
حمله قلبی تراکمی
بیماریهای دمینیلیزان: تخریب غلاف (پوشش) میلین که رشته های عصبی را می پوشاند و این امر سبب بی حفاظ شدن رشته های عصبی و بروز مشکلاتی در هدایت ایمپالسهای عصبی می شود. این عارضه سبب تاثیر گذاشتن روی سیستمهای فیزیکی مختلف در بدن می شود.
حساسیت و تحریک پذیری محل تزریق دارو
ایمفوما

کاردرمانی

کاردرمانگرروشهای موثر،جدید و کارآمد برای انجام امور و ککارهای روزانه با به حداقل رساندن درد مفاصل به بیمار می آموزد. به عنوان مثال اگر بیمار دچار درد در بازوها است و برای باز کردن در به باید به ان فشار بیاورد جای استفاده از بازو و فشار روی آن، روی در تکیه می شود. یا اگر بیمار دچار انگشتان دردناک است از ابزارهایی برای آموزش نحوه گرفتن و برداشتن اجسام استفاده می شود.

عمل جراحی

اگر هیچکدام از روشهای درمانی ذککر شده موثر نباشند، ممکن اس ترمیم مفصل آسیب دیده به عمل جراحی نیاز داشته باشد. همچنین عمل جراحی برای تصحیح تغییر شکلها یا کاهش درد موثر است. ممکن است یکی از روشهای زیر در عمل جراحی مورد استفاده قرار گیرد:

آرتروپلاستی (arthroplasty): تعویض کامل مفصل. قسمتهای آسیب دیده مفصل برداشته شده و در عوض پروتز (مفصل مصنوعی) که از فلز و پلاستیک ساخته شده وارد می گردد.
ترمیم تاندون: اگر تاندونهای اطراف مفصل شل یا پاره شوند، با استفاده از عمل جراحی می توانند به حالت اولیه برگردانده شوند.
سینووکتومی (synovectomy): در این عمل جراحی در صورتیکه پوشش مفصل (سینوویوم) ملتهب و دردناک باشد، برداشته می شود.
آرترودز (arthrodesis): اگر تعویض مفصل گزینه مناسبی نباشد، ممکن است از طریق این عمل جراحی مفصل ثابت شود تا استخوانهای مفصلی به هم جوش بخورند. مفصل به موقعیت اولیه خود برگشته و ثابت می شود ولی در ازای حذف درد مفصل، مفصل حرکت خودش را از دست می دهد. این عمل جراحی به عنوان آنکیلوزیس مصنوعی(artificial ankylosis) یا سیندسیس (sundesis) نیز شناخته می شود.

سبک زندگی

در هنگام وقوع تشدید آرتریت روماتوئید بیمار باید تا حد امکان استراحت نماید. در این مواقع استفاده از مفاصل دردناک و متورم به صورت پیاپی می تواند منجر به وخیم تر شدن علائم گردد.

ولی در سایر مواقع که بیماری در مرحله تشدید نیست، بیمار حتماً باید به صورت منظم ورزش کند. ورزش منظم به سلامتی عمومی و تحرک بیمار کمک می کند. در صورتیکه آرتریت روماتوئید سبب تضعیف عضله تطراف مفاصل شده است، تمرینات ورزشی به قوی کردن آنها کمک خواهد کرد. تمرینات ورزشی که به مفاصل فشار وارد نمی کنند همانند شنا کردن جزء بهترین تمرینات هستند. یک فیزیوتراپ ماهر می تواند به بیمار تمرینات مناسب را آموزش داده و به بهبودی سطح تحرک او کمک نماید.

استفاده از سرما و گرما

گرما می تواند برای عضلات سفت، کشیده و دردناک کمک کند. یک حمام یا دوش آب گرم 15 دقیقه ای می تواند کمک کننده باشد. برخی افراد ازکیسه آب گرم یا پدهای گرمایی الکتریکی استفاده می کنند.

همچنین ممکن است درد با سرما درمانی فروکش کند. اثر بی حسی سرما ممکن است سبب کاهش اسپاسمهای عضلانی شود. افرادی که سیستم گردش خون ضعیفی دارند یا دچار بی حسی و کرختی می شوند نباید از سرما درمانی استفاده کنند. بسته های سرمازا، فرو بردن مفاصل درگیر در آب سرد و ماساژ با بسته های یخ؛ مثالهایی از سرما درمانی است.

برخی افراد فروبردن مفصل درگیر به مدت چند دقیقه در آب گرم و سپس استفاده از آب سرد به مدت یک دقیقه و تکرار این پروسه به مدت 30 دقیقه و پایان دادن آن با استفاده از آب گرم را موثر می دانند.

تمدد اعصاب و آرامش

استفاده از روشهای وثر در آرامش بخشیدن به ذهن و کاهش استرسهای ذهنی و روحی روانی می تواند موثر باشد. هیپنوتیزم، تصویر سازیهای ذهنی، تنفس عمیق و آزاد کردن عضلات مثالهایی از این روشها است.

درمانهای مکمل

در درمان آرتریت روماتوئید ممکن است از درمانهای مکمل نیز استفاده شود. البته تحقیقات و مطالعات اندکی درباره درجه تاثیر این درمانها صورت گرفته است. درمانهای مکمل می توانند شامل موارد زیر باشند:

طب سوزنی
کایروپرکتیک (چیروپرکتیک)
الکتروتراپی
هیدروتراپی
ماساژ
مکملهای تغذیه ای؛ به عنوان مثال روغن ماهی، گلوکزامین سولفات، کندرویتین
استئوپاتی

عوارض احتمالی آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید یک بیماری ناتوان کننده و تغییر فرم دهنده بدن است. آسیب وارده به مفاصل ممکن است انجام کارها و امور روزمره را بسیار دردناک و حتی غیرممکن سازد. بسیار از بیماران با انجام کارهای معمولی روزانه خسته می شوند و ممکن است در نهایت در در انجام آنها ناتوان شوند. خوشبختانه، درمانهای جدید در کاهش سرعت یا توقف آسیب مفاصل موثرتر هستند.

آرتریت روماتوئید اغلب غیر قابل پیش بینی است. بیمار هیچگاه درباره زمان بروز تشدید علائم و بیماری آگاهی ندارد. بعضی روزها بهتر از روزهای دیگر هستند. تشدید ناگهانی و غیر قابل پیش بینی اوج گیری بیماری خطر افسردگی، افزایش اضطراب و استرس را بالا می برد.

بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید در خطر بالاتر بروز عارضه های زیر هستند:

سندروم تونل کارپ: نوعی آسیب به عصب (نوروپاتی) است که به دلیل فشار و تحریک عصب میانی در مچ دست ایجاد می شود. در مچ دست (در سمت کف دست) یک تونل استخوانی وجود دارد که محل عبور عصب میانی از مچ به دست است. این تونل، تونل کارپ (تونل مچ دست) نامیده می شود. سندروم تونل کارپ یکی از عارضه های شایع در میان افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید است. علائم معمول شامل درد، بی حسی و گزگز در انگشتان، انگشت شست و قسمتی از دست است.
التهاب در دیگر قسمتهای بدن: بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید ممکن است دچارالتهاباتی در ششها، قلب، رگهای خونی، چشمها و سایر قسمتهای بدن شوند.
پارگی تاندون: در این بیماری تاندونها می توانند ملتهب شوند. در موارد شدید التهاب، ممکن است تاندون، بویژه تاندونهای موجود پشت انگشتان پاره شوند.
میلوپاتی گردن (سرویکال): جابه جایی مفاصل در بالای ستون فقرات منجر به اعمال فشار بیشتر به نخاع می گردد. این عارضه می تواند به شدت تحرک بیمار را تحت تاثیر قرار دهد. هرچه بیمار به مدت طولانی تری به آرتریت روماتوئید مبتلا باشد خطر میلوپاتی گردن بیشتر می شود.
واسکولیت: التهاب رگهای خونی می تواند منجر به تضعیف، ضخیم شدن، تنگ شدن و زخمی شدن رگهای خونی شود. در مراحل پیشرفته این عارضه، ممکن است جریان خون به اندامها یا بافتها دچار مشکل شود.
آسیب پذیری در مقابل عفونت: مبتلایان به آرتریت روماتوئید بیشتر از دیگران در معرض خطر سرماخوردگی، آنفلوانزا، ذات الریه (التهاب ریوی) و سایر عفونتها قرار دارند. خطر این عارضه ها در مبتلایانی که از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن استفاده می کنند بیشتر است. مبتلایان به آرتریت روماتوئید باید از انجام به موقع واکسیناسیون نظیر واکسن آنفلوانزا اطمینان حاصل کنند.

درباره علائم و عوامل آرتریت روماتوئید در اینجا بخوانید.

منبع: Medical News Today

لینک منبع:http://www.medicalnewstoday.com/info/rheumatoid-arthritis/rheumatoid-arthritis-diagnosis.php