آسیب غضروف (cartilage damage) معمولاً همراه با درد مفصل، خشکی و سفتی، التهاب و تورم است. غضروف یک بافت پیوندی است که در بسیاری از قسمتهای بدن یافت می شود. اگرچه این بافت محکم و انعطاف پذیر است ولی به آسانی می تواند صدمه ببیند. این بافت لاستیک مانند، مشابه بالشتکی بین استخوانها در مفاصل عمل می کند.
غضروف چیست؟
غضروف نقشهای متعددی در بدن باز می کند:
- کاهش اصطکاک و همانند یک بالشتک در مفاصل عمل می کند و وزن بدن را در هنگام دویدن، راه رفتن و خم شدن و کشش تحمل می کند.
- استخوانها را به هم نگه می دارد به عنوان مثال استخوانهای قفسه سینه.
- بعضی قسمتهای بدن به عنوان مثال قسمت خارجی گوش، بطور کامل از غضروف ساخته شده اند.
- در کودکان، انتهای استخوانهای بلند از غضروف تشکیل شده است که در نهایت به استخوان تبدیل می شود.
برخلاف سایر بافتهای بدن، غضروف مفصلی خونرسانی نمی شود و توسط مایع مفصلی تغذیه می شود. به همین دلیل درمان آسیب غضروف در قیاس با بافتهایی که خونرسانی می شوند به مدت زمان زیادتری نیز دارند.
سه نوع عمده غضروف عبارتند از:
- غضروف الاستیک یا غضروف زرد (elastic cartilage ): این نوع غضروف انعطاف پذیرترین و شکل پذیرترین نوع غضروف است. این نوع از غضروف قسمتهای از بینی و ناحیه خارجی گوش را تشکیل می دهد.
- فیبروکارتیلیج (fibrocartilage): سفت ترین نوع غضروف است که می تواند وزنهای زیاد را تحمل کند. این نوع از غضروف بین دیسکها و مهره ها ستون فقرات و همچنین بین استخوانهای مفصل ران و لگن وجود دارند.
- غضروف هیالین (hyaline cartilage): این غضروف فنرمانند، سفت و الاستیک است. این غضروف بین دنده ها، در اطراف نای و بین مفاصل وجود دارد.
تمامی انواع غضروفهای بالا آسیب پذیرند. به عنوان مثال یک دیسک خارج شده نوعی از آسیب به فیبروکارتیلیج است یا ضربه شدید به گوش می تواند سبب آسیب غضروف الاستیک شود.
آسیب غضروف مفصل می تواند سبب درد شدید، التهاب و تا حدی ناتوانی گردد. طبق نظر سازمان بهداشت آمریکا، یک سوم بزرگسالان آمریکایی بالای 45 سال، به نوعی از درد زانو رنج می برند.
علائم آسیب به غضروف
آسیب به غضروف سبب علائم زیر می شود:
- التهاب: ناحیه آسیب دیده متورم و داغ تر از سایر قسمتهای بدن می شود و همچنین حساس، دردناک است.
- سفتی و خشکی
- محدودیت در دامنه حرکتی
آسیب غضروف مفصلی بیشتر در زانوها دیده می شود ولی آرنج، مچ دست، مچ پا، شانه و مفصل ران نیز می تواند دچار این عارضه شوند.
در موارد شدید، ممکن است تکه ای از غضروف بشکند و مفصل قفل شود. این امر می تواند منجر به همارتروزیس (hemarthrosis)- خونریزی در مفصل شود؛ ناحیه آسیب دیده ممکن است دارای رنگ غیر طبیعی و ظاهر شبیه کوفتگی و کبودی داشته باشد.
عوامل آسیب به غضروف
- ضربه مستقیم: اگر به هر دلیلی نظیر افتادن یا تصادف رانندگی ضربه شدیدی به غضروف وارد شود، غضروف می تواند آسیب ببیند. ورزشکاران بیشتر از دیگران در معرض آسیب به غضروف هستند بویژه در ورزشهایی همانند فوتبال آمریکایی، راگبی و کشتی که توام با ضربات شدید هستند.
- سائیدگی و پارگی: در صورتیکه مفصل در معرض تنشهای طولانی مدت باشد، آسیب می بیند. در افراد چاق نسبت به افراد دارای وزن عادی احتمال سائیدگی مفصل زانوبیشتر است چرا که مفصل در طی سالها مرتب تحت تاثیر تنشهای ایجاد شده به دلیل وزن زیاد قرار می گیرد. التهاب، تخریب و سرانجام از بین رفتن غضروف در مفصل به عنوان استئو آرتریت یا آرتروز شناخته می شود.
- عدم تحرک: لازمه سلامتی مفاصل تحرک هر روزه آنهاست. عدم تحرک به مدت طولانی خطر آسیب به غضروف را افزایش می دهد.
تشخیص آسیب به غضروف
علائم آسیب به غضروف، رگ به رگ شدن و آسیب به تاندون بسیار شبیه یکدیگر هستند. به هر حال روشهای تشخیصی غیر تهاجمی مدرن به تشخیص هر کدام از این عارضه ها کمک می کند.
بعد از معاینه توسط پزشک، ممکن است یکی از آزمایشات تشخیصی زیر توسط پزشک تجویز شود:
- ام آر آی: با استفاده از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی تصاویری با جزئیات گرفته می شود. اگر چه این روش مفید است ولی آسیب به غضروف همواره توسط ام آر آی شناسایی نمی شود.
- آرتروسکپی: در این روش از آرتروسکوپ (یک وسیله لوله مانند که به داخل مفصل وارد می شود) در شناسایی و ترمیم غضروف مفصلی استفاده می شود.
درمان آسیب غضروف
روشهای سنتی (بدون عمل جراحی): برخی بیماران به خوبی به این روشهای درمانی پاسخ می دهند این روشها شاما تمرینات ورزشی، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و گاهی اوقات تزریقات استروئیدی است.
تمرینات ورزشی می تواند شامل فیزیوتراپی یا انجام یک سری تمرینات ورزشی در منزل باشد. اگر آسیب به غضروف شدید نباشد ممکن است تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی برای بیمار کافی باشد.
عمل جراحی: در صورتی که هیچ کدام از روشهای درمانی سنتی جوابگو نباشد ممکن است عمل جراحی ضروری باشد. با توجه به عوامل مختلفی همانند سن، سطح فعالیت بیمار و میزان گستردگی آسیب وارده و مدت زمانی که از آسیب به غضروف می گذرد نوع عمل جراحی متفاوت است. این عملهای جراحی عبارتند از:
- دبریدمان (debridement): در این عمل جراحی قسمتهای شل غضروف جدا می شود تا از سائیدن و تحریک دیگر قسمتهای بدن جلوگیری شود. در این جراحی از یک آرتروسکوپ کوچک استفاده می شود.
- تحریک مغز استخوان (marrow stimulation): جراح در زیر غضروف آسیب دیده سوراخهای کوچکی ایجاد می کند تا رگهای خونی داخل استخوان مشخص شوند. این امر سبب یک لخته خون در داخل غضروف می شود که خود باعث تولید غضروف جدید می شود. متاسفانه، غضروف جدیدی که به این ترتیب رشد می کند نسبت به غضروف اولیه از درجه انعطاف پذیری پائین تری برخوردار است. چرا که این غضروف خیلی سریعتر از غضروف سابق قابلیت تخریب شدن دارد و ممکن است بیمار نیاز به عمل جراحی دیگری پیدا کند.
- موزائیک پلاستی (mosaicplasty): در این عمل جراحی غضروف سالم از یک قسمت برداشته شده و در محل آسیب داده قرار داده می شود. این روش در صورت وجود آسیب گسترده همانند استئو آرتریت، آرتروز، مناسب نیست. این عمل جراحی تنها در صورتی انجام می شود که نواحی آسیب دیده از نظر اندازه، به 10 تا 20 میلی متر محدود باشد. معمولاً این عمل جراحی در افراد زیر 50 سال که در اثر سانحه ای دچار آسیب به غضروف شده اند انجام می شود.
- ایمپلنت (کاشت) کندروسیت آتولوگوس (autologous chondrocyte implantation): در این عمل جراحی قسمتی از غضروف برداشته می شود و به نحوی در آزمایشگاه با استفاده از این غضروف سلولهای غضروفی جدید رشد داده می شوند. در حدود یک تا سه ماه بعد، سلولهای جدید غضروف در زانو کاشته می شوند تا به بافت سالم در زانو تبدیل شوند.
عوارض صدمه به غضروف مفصلی
در صورتیکه آسیب و صدمه به غضروف درمان نشود بویژه اگر این غضروف در مفصلی همانند مفصل زانو که تحت وزن بدن قرار دارد؛ ممکن است نهایتاً منجر به عدم توانایی فرد در راه رفتن شود و همچنین باعث بدتر شدن درد ناشی از این عارضه گردد.
صدمات کوچک و ناچیز به غضروف می تواند به مرور زمان به استئو آرتریت (آرتروز) بدل شوند.
نگارنده: زری هاشمی
منبع: Medical News Today
لینک منبع: http://www.medicalnewstoday.com/articles/171780.php
