اسپوندیلوزیس (spondylosis) تغییراتی است که در اثر ساییدگی و تخریب ستون فقرات بوجود می آید. در بسیاری از افراد اسپوندیلوزیس با افزایش سن بروز می کند. این تغییرات در ستون فقرات با افزایش سن معمولاً در هر فرد متفاوت از دیگری است.
علائم این عارضه معمولاً درد و گرفتگی (سفتی و خشکی) به صورت موقتی هستند.
اسپوندیلوزیس در گردن به عنوان اسپوندیلوزیس سرویکال (cervical spondylosis) یا اسپوندیلوزیس گردنی شناخته می شود. تغییرات ستون فقرات در اثر این عارضه در سایر نقاط ستون فقرات همانند ناحیه کمری و پائین پشت نیز دیده می شود. افراد معمولاً با افزایش سن دچار این عارضه می شوند. در مقاله ای در مجله Neurosurgery ذکر شده که اسپوندیلوزیس تنها در 10 درصد افراد تا سن 25 سالگی بروز می کند و 95 درصد موارد تا 65 سالگی دیده می شود.
عکسبرداری اشعه ایکس نشان می دهد تقریباً تمام افراد بالای 70 سال به نوعی دچار اسپوندیلوزیس در ستون فقرات هستند. محققان ثابت کرده اند که اثرات سائیدگی و فرسودگی تقریباً در همه افراد دیده می شود.
اسپوندیلوزیس به عنوان استئوآرتریت ستون فقرات (spinal osteoarthritis) نیز شناخته می شود. استئوآرتریت نوعی از آرتریت است که در اثر سائیدگی و فرسودگی مفاصل پدید می آید و هر مفصلی در بدن را می تواند درگیر سازد.
دلایل و عوامل اسپوندیلوزیس
ستون فقرات ستون حمایت کننده بدن است که از زیر سر، تا استخوان دنبالچه ادامه دارد. این قسمت از اسکلت بدن باعث حفظ ساختار بدن و تحمل وزن می شود. همچنین ستون فقرات تقریباً تمام رشته های عصبی اصلی که ازمغز منشعب می شوند را دربرمی گیرد و حفاظت می کند.
ستون فقرات متشکل از استخوانهایی به نام مهره ها و مفاصل بین آنهاست که به ستون فقرات اجازه انعطاف پذیری و حرکت می دهند. در بین مهره ها، غضروفها و دیسکها قرار دارند که اجازه حرکت نرم به ستون فقرات می دهند و همچنین آن را در مقابل ضربات وارده به مهره ها حمایت می کنند.
با افزایش سن دیسکهای بیم مهره ها نیز به تدریج فرسوده می شوند. دیسکها به مرور توانایی ضربه گیری خودشان را از دست می دهند چرا که خشک تر از قبل می شوند. خشک شدن دیسکها سبب نازکتر شدن و سخت تر شدن دیسکها می شود.
مهره های ستون فقرات در مفاصل فاست (facet joints) نیز با یکدیگر در تماس هستند این مفاصل در پشت ستون فقرات قرار دارند. این مفاصل نیز با گذشت زمان در اثر سائیدگی و فرسودگی غضروفهای مابین آنها دچار تخریب می شوند.
بدن در مقابل این عارضه واکنش نشان می دهد. ممکن است رشد بیشتر برخی از استخوانها رخ دهد در این صورت این نوع از اسپوندیلوزیس به عنوان اسپور(spure) زائده استخوانی یا پروژکشن (projection) نامیده می شوند.
از دست رفتن بافتهای انعطاف پذیر و تشکیل اسپورها (زوائد استخوانی) منجر به سفتی و خشکی ستون فقرات می شود. حرکات کنر و پشت نیز نرمی و انعطاف پذیری خودشان را از دست می دهند. در این صورت اصطکاک بیشتری بین مهره های ستون فقرات وجود دارد.
اسپوندیلوزیس سبب تنگی کانال بین مهرها که دربردارنده نخاع است می شود. پزشکان این عارضه را استنوز کانال نخاعی (spinal stenosis) یا تنگی کانال نخاعی می نامند. همچنین تغییرات در اسخوانهای ستون فقرات می تواند منجر به تماس با رشته های عصبی نخاعی و مشکلات ناشی از آن گردد.
عوامل خطرساز اسپوندیلوزیس
دلیل و عامل اصلی این عارضه، سائیدگی و فرسودگی و پارگی استخوانها و عضلات در طی زمان است.
تغییرات در ستون فقرات در افراد مختلف تفاوتهای قابل توجه ای دارد و ژنتیک نیز در بروز این تغییرات نقش مهمی دارد. به عنوان مثال برخی افراد به صورت مادرزادی کانال نخاعی تنگتری دارند و در نتیجه با افزایش سن بیشتر در معرض بروز مشکلات ناشی از تنگ تر شدن کانال نخاعی قرار دارند.
عوامل خطرساز اسپونیلوزیس عبارتند از:
- چاقی و اضافه وزن
- عدم داشتن تمرینات ورزشی و یک زندگی بدون تحرک
- صدمات یا جراحیهای سابق در ناحیه ستون فقرات
دیگر عوامل خطرساز در این عارضه عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- مشاغل همراه با اعمال نیرو و فشارهای مکرر به ستون فقرات
- بیماریهای روحی روانی همانند اضطراب و افسردگی
علائم اسپوندیلوزیس
در بسیاری از افرادی که با گذشت زمان دچار اسپوندیلوزیس در ناحیه ستون فقرات می شوند، هیچگونه علائمی بروز نمی کند.
در هر حال بروز علائم با مشکلات جدی همراه نیست. اغلب این عارضه باعث گرفتگی و خشکی و درد خفیف می شود. گاهی اوقات با انجام بعضی حرکات یا عدم تحرک به صورت طولانی مدت علائم این عارضه وخیم تر می شوند.
تنها بعضی از مبتلایان به این عارضه دچار درد شدید می شوند. در برخی موارد، تغییرات در ستون فقرات ممکن است اعصاب را درگیر سازند. تنگی کانال نخاعی سبب اعمال فشار روی نخاع، تحریک و صدمه به آن می گردد.
درگیر شدن اعصاب نخاعی می تواند باعث بی حسی و کرختی، گزگز و ضعف شود. اسپوندیلوزیس در ناحیه گردن؛ بازوها، دستها یا انگشتان را تحت تاثیر قرار می دهد. در اسپونیلوزیس کمر ممکن است پاها تحت تاثیر قرار گیرند.
اسپوندیلوزیس گردن می تواند سبب گیر افتادن و فشار یکی از رشته های عصبی در ناحیه گردن شود و احساس عجیبی در مبتلا بوجود می آورد. این عارضه رادیکولوپاتی (radiculopathy) نامیده می شود. در اثر این عارضه عضله گردن دچار بی حسی یا ضعف می شود.
علائم دیگر این عارضه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- اسپاسم و درد عضلانی
- عدم داشتن تعادل و به زحمت راه رفتن
- احساس درد و سختی در هنگام حرکت ستون فقرات
- سردرد
- با توجه به محل درگیر شدن ستون فقرات، علائم این عارضه متفاوت است. اسپونیلوزیس در ناحیه پائین پشت و کمر می تواند نشستن را تحت تاثیر قرار دهد. در صورت درگیر شدن پائین ستون فقرات، مشکلات ضعف عضلانی و مشکلات مرتبط با اعصاب به جای گردن یا بازوها می تواند پاها را درگیر کند. معمولاً در اثر اسپوندیلوزیس در ناحیه گردن، گردن و بازوها تحت تاثیر قرار می گیرند.
درمانهای اسپوندیلوزیس
بسیاری از موارد این عارضه نیاز به درمان ندارند چرا که درد و سفتی و گرفتگی خفیف و ملایم ایجاد می کنند.
در صورتی که دردهای ناشی از این عارضه مشکل ساز نباشد می توان از روشهای زیر استفاده کرد:
- استفاده از مسکنهای در دسترس و بدون نیاز به نسخه پزشک
- داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) نظیر ایبوپروفن؛ البته در صورتیکه برچسپ این نوع داروها اجازه استفاده را بدهند.
- همواره تحرک وفعالیت بدنی داشتن
- ورزش و تمرینات ورزشی می تواند مفاصل دچار سفتی و خشکی را آزاد و شل کند و همچنین باعث تقویت عضلات حمایت کننده ستون فقرات می شود.
- فیزیوتراپی نیز می تواند بسیار موثر باشد. فیزیوتراپها با توصیه تمرینات ورزشی مناسب، درمانهای دستی همانند ماساژ می توانند کمک کننده باشند.
در صورتیکه درد دائمی و شدید باشد پزشک ممکن است داروهایی همانند داروهای زیر را تجویز کند:
- دوزهای (مقادیر) بالاتر مسکنها، یا مسکنهای قوی تر همانند کدئین
- در موارد درد شدید؛ استروئیدها به شکل قرص یا تزریق
هدف از تزریقات استروئیدی کاهش درد در موارد وجود التهاب است. در اسپوندیلوزیس گردن معمولاً این تزریقات در ناحیه ریشه عصب، در محل خروج از ناحیه آسیب دیده ستون فقرات انجام می شود.
همچنین در برخی موارد از داروهای زیر استفاده می شود:
- شل کننده های عضلانی در صورتی که مشکلاتی مرتبط با اسپاسم عضلانی وجود داشته باشد.
- داروهای درد عصب
- کرمها و پمادها برای استعمال خارجی
بیماران همواره باید به توصیه های پزشک و داروساز درباره نحوه استفاده و اثرات داروها توجه نماید.
عمل جراحی
در صورتیکه تمام روشهای درمانی در اسپوندیلوزیس بدون اثر باشند، عمل جراحی به عنوان آخرین گزینه است. عمل جراحی تنها در شمار معدودی از موارد در صورتیکه مشکلات و درد ناشی از این عارضه وخیم و شدید باشد انجام می شود.
مشکلات جدی و شدید که نیاز به عمل جراحی در این عارضه را دارند عبارتند از:
- گیر افتادگی و فشار روی بعضی از اعصاب که سبب بی حسی، کرختی و ضعف شدید گردد.
- تغییرات در ستون فقرات سبب ایجاد بیماری در ستون فقران شود بطوریکه سیستم عصبی آسیب ببیند و بدون عمل جراحی بدتر شوند.
جراحی در این عارضه بستگی به نوع آسیب وارده دارد و می تواندشامل موارد زیر باشد:
- حذف قسمتی از دیسک یا استخوانی که باعث ایجاد مشکل در اعصاب شده است. در ادامه این عمل جراحی، فیوژن، اتصال دو مهره به یکدیگر، انجام می شود.
- تعویض دیسک؛ یک دیسک مصنوعی به جای دیسک آسیب دیده قرار داده می شود.
بسیاری از مبتلایان به اسپوندیلوزیس نیاز به عمل جراحی ندارند. هر عمل جراحی دارای خطراتی است. در اقدام به عمل جراحی باید فوائد و بهبودیهای ناشی از عمل جراحی و خطرات آن در نظر گرفته شوند. در صورت عمل جراحی، تا بازگشت بیمار به وضعیت عادی، هفته ها و ماه ها باید صرف مراقبت و بهبودی پس از عمل گردد.
نگارنده: زری هاشمی
منبع: Medical News Today
لینک منبع:http://www.medicalnewstoday.com/articles/312598.php
