بوتاکس در سردرد میگرن مزمن (Chronic Migraine)
میگرن مزمن طبق طبقه‌بندی بین‌المللی سردرد (ICHD-3) به معنی وجود بیشتر از ۱۵ روز سردرد در ماه به‌مدت بیشتر از ۳ ماه است که حداقل ۸ روز از آن‌ها ویژگی‌های میگرن دارند. در چنین بیمارانی، اُنا‌بوتولینوم‌توکسین A (Botox®) درمان پیشگیرانه‌ای است که از سال ۲۰۱۰ برای بزرگسالان با میگرن مزمن تأیید شده و معمولاً هر ۱۲ هفته تزریق می‌شود. (ICHD-3, Mayo Clinic News Network)
میگرن یک اختلال اولیه سردرد است که با حملات تکرارشونده درد ضرباندارِ معمولاً یک‌طرفه، شدت متوسط تا شدید، تشدید با فعالیت بدنی و همراهی علائمی مانند تهوع/است، نورگریزی و صدابیزاری شناخته می‌شود
دکتر حمید نوراللهی مقدم، متخصص مغز و اعصاب و فوق‌تخصص اختلالات حرکتی (پاریس). ارائه‌دهنده‌ی بوتاکس درمانی و زیبایی با نگاه علمی و ایمن. 
شنبه–دوشنبه ۱۱–۱۸ | 
۸۸۹۶۶۱۵۴-۰۲۱
مکانیسم اثر (چرا در میگرن مزمن مؤثر است؟)
بوتاکس با مهار دستگاه SNARE در پایانه‌های عصبی، اگزوسیتوز نوروترنسمیترها و پپتیدهای درگیر در درد (از جمله CGRP و Substance P) را در فیبرهای محیطی کاهش می‌دهد؛ پیامد آن کاهش حساسیت‌پذیری محیطی و به‌طور غیرمستقیم مهار حساسیت‌پذیری مرکزی در دستگاه سه‌قلویی–عروقی است. به‌همین دلیل، در میگرن نقش پیشگیری‌کننده (و نه درمان حمله حاد) دارد(PMC, SpringerLink).
چه کسی کاندید مناسبی است؟
- تشخیص میگرن مزمن بر اساس تشخیص متخصص و تاریخچه بیمار و درمانهای دریافتی
- بیمارانی که با درمانهای رایج پیشگیرانه پاسخ ناکافی یا عدم‌تحمل داشته‌اند.
دوز، نواحی تزریق و فواصل (پروتکل PREEMPT)
- دوز توصیه‌شده: ۱۵۵ واحد اونا‌بوتولینوم توکسین A در ۳۱ نقطه ثابت روی ۷ ناحیه سر و گردن هر نقطه ۵ واحد؛
- اختیاری: تا ۴۰ واحد اضافه در ۸ نقطه بر اساس الگوی درد.
- فاصله تزریق معمولاً هر ۱۲ هفته.
دکتر حمید نوراللهی مقدم، متخصص مغز و اعصاب و فوق‌تخصص اختلالات حرکتی (پاریس). ارائه‌دهنده‌ی بوتاکس درمانی و زیبایی با نگاه علمی و ایمن. شنبه–دوشنبه ۱۱–۱۸ | ۸۸۹۶۶۱۵۴-۰۲۱
شواهد علمی اثربخشی ( RCTها، راهنماها و دنیای واقعی)
- کارآزمایی‌های PREEMPT (Phase 3): کاهش معنادار روزهای سردرد و ناتوانی مرتبط با سردرد و بهبود کیفیت زندگی در مقایسه با دارونما؛ تکرار دوره‌ای ایمن و قابل‌تحمل گزارش شد. (PubMed)
- ایمنی تجمیعی PREEMPT: شایع‌ترین عارضه درد گردن( ≈۱۲–۱۳٪) بود؛ افتادگی پلک (~۴–۵٪) و ضعف عضلانی نیز گزارش شد؛ عوارض جدی نادر بودند. (PMC)
- مطالعات بلندمدت دنیای واقعی: کاهش پایدار فراوانی سردرد و بهبود کیفیت زندگی در پی درمانهای ۱۲-هفته‌ای طی ۲ سال (COMPEL) و نیز کوهورت‌های دیگر بدون سیگنال ایمنی جدید. (PubMed, BioMed Central)
ایمنی و هشدارها
- عوارض شایع: درد/سفتی گردن، ضعف موضعی، درد محل تزریق، گاهی پتوز؛ اغلب خفیف‌تا‌متوسط و گذرا. (PMC)
- هشدار جعبه‌ای FDA: احتمال نادر گسترش اثر سمّ با ضعف منتشر/دیسفاژی/اختلال تنفسی؛ باید توسط پزشک متخصص مجرب و با پایبندی به برچسب انجام شود.
مراقبت‌های بعد از تزریق
- پرهیز از ماساژ محل‌ها تا ۲۴ ساعت؛ در همان روز از ورزش شدید/سونا خودداری کنید.
- آگاهی از عوارض گذرا (درد گردن، حساسیت نقطه تزریق، پتوز) و راهنمای مراجعه در صورت علائم غیرمعمول.
- ویزیت پیگیری برای سنجش پاسخ و برنامه‌ریزی دوره بعدی (۱۲ هفته). (PMC)
منابع علمی منتخب
- ICHD-3 (IHS): تعریف رسمی میگرن مزمن. (ICHD-3)
- FDA Label (2021): دوز ۱۵۵ واحد/۳۱ نقطه، رقیق‌سازی و فاصلهٔ ۱۲ هفته. (FDA Access Data)
- PREEMPT Trials (2010): کارآزمایی‌های فاز ۳؛ اثربخشی/تحمل‌پذیری در پیشگیری از میگرن مزمن. (PubMed)
- Pooled Safety (2014, PMC): الگوی عوارض شایع (درد گردن، ضعف، پتوز) و نادر بودن عوارض جدی. (PMC)
- COMPEL (2018): اثربخشی و ایمنی بلندمدت در دنیای واقعی با تزریق‌های ۱۲-هفته‌ای تا ۲ سال. (PubMed)
- AHS Consensus (2021): جایگاه بوتاکس و ترکیب با درمانهای نوین در عمل بالینی. (PubMed)
- NICE TA260 (2012/بازبینی 2016): توصیهٔ مبتنی بر شواهد برای پیشگیری در بالغین با میگرن مزمن. (NICE)
- Mayo Clinic – Botox injections: معرفی بالینی، ایمنی و ماندگاری اثر. (Mayo Clinic)
نویسنده/گردآورنده: دکتر شیوا کمش، PhD فیزیوتراپی
حوزه‌های تخصصی: توان‌بخشی عصبی، اختلالات حرکتی، دردهای اسکلتی‌ـ‌عضلانی
روش کار: مرور منابع معتبر و مقالات علمی
