آیا می دانید عضله قلب جنین تا انسان کامل چگونه شکل می گیرد؟

شکل گیری عضله قلب: از قلب جنین تا قلب انسان کامل

سلام دوستان پرشن فیزیو. مریم هستم. امروز درباره شکل گیری عضله قلب جنین در بدن مادر می نویسم. یک فیلم جالب هم تهیه کردم. متن فیلم رو در پایین می بینید. خود فیلم حدودا در پایان زیرنویس هست. اصطلاحات قلب در ابتدا ناآشناست. اما با دو بار دیدن فیلم و نگاهی به اصطلاحات، از چگونگی تشکیل قلب سر در می آوریم. سعی می کنم متن رو ساده تر کنم. از اصطلاحات رویگردان نشوید چون مفاهیم ساده ای دارند.

تصویرهای فیلم هم تا حدی گویای مطلب هستند.دوستان خوبم. شکل گیری قلب یک فرآیند است. بنابراین، متن ما کمی طول دارد. ابتدا به عنوان ها نگاه کنید و هر موضوعی را که علاقه داشتید، بخوانید. من حدود 35 تصویر مرحله به مرحله رشد قلب را برای شما عزیزان آماده کرده ام.

شکل گیری عضله قلب: لوله قلب جنین

متن فیلم

“با ساختار قلب بزرگسالان شروع می کنیم. همانطور که می دانید قلب یک پمپ است. البته بهتر است بگوییم دو پمپ دارد. یکی از پمپ ها خون را از بدن به ریه ها می رساند تا اکسیژن گیری کند. پمپ دیگر خون پر از اکسیژن را از طریق دریچه آئورت به قلب و بدن باز می گرداند.

اکنون به ساختار قلب جنین می پردازیم. قلب جنین فقط یک پمپ دارد. زیرا ریه های جنین هنوز شکل نگرفته اند. در واقع، جنین به کمک مادر و جفت نفس می کشد.

از روز 22 ام و شروع رشد و نمو لوله قلب (heart tube) جنین شروع می کنیم. طبق تصویر، قلب ما در ابتدا فقط یک ساختار اولیه و ساده دارد.

شکل گیری عضله قلب: سرخرگ های متصل به ریه و سر

شکل گیری عضله قلب: حفره ی رگی (sinus venosus) محل اتصال جفت به قلب

جریان خون از کیسه زرد جنین (yolk sack) یا همان جفت جنین به داخل حفره رگی ( sinus venosus) قلب وارد می شود. این حفره در انتهای لوله قلبی قرار دارد. خون جفت جنین از این حفره رگی وارد قلب شده و به طرف ریشه های سرخرگ آئورت حرکت می کند. ریشه های آئورت (سرخرگ) در انتهای قلب به مغز و جمجمه سر (cranial) متصل هستند. ]سرخرگ ها خون را از قلب بیرون می برند.[

تعریف sinus venusus

ساختار اولیه قلبی-عروقی؛ یک حفره با دیواره نازک؛ این حفره سه ورودی دارد. یکی از این ورودی ها به رگ جفت جنین متصل است. بعدا با رشد جنین، این حفره تبدیل به دیواره دهلیز راست قلب می شود. یعنی، یکی از نقاط انتهایی سیاهرگ اصلی می شود که خون فاقد اکسیژن را به دهلیز می رساند.

شکل گیری عضله قلب: تا شدن و حلقوی شدن قلب جنین

در روز 23 اُم رشد جنین، قلب شروع به تا شدن و حلقه ای شدن می کند. این لوله C-شکل به سمت راست خم می شود. لوله قلب جنینی در جهات جلویی، پشتی و طنابی رشد می کند. فرآیند تا شدگی و حلقوی شدن قلب 6 روزی طول می کشد.

در روز بیست و هشتم شکل قلب و اجزاء آن به مانند تصویر زیر است. اندازه قلب در این مرحله بزرگتر می شود.

]چند تصویر زیر برای فهم این مطالب ذیل را ببینید.
تا روز بیست و هشتم، جریان خون به دهلیز مشترک جنینی راه می یابد. این خون به کانال دهلیزی-بطنی (atrioventricular canal) و سپس به بطن چپ اولیه (primitive left ventricle) راه می یابد. همین خون از بطن چپ به روزنه بطنی-دهلیزی (interventricular foramen) راه می یابد. سپس، به بطن راست اولیه (primitive right ventricle) می رود. از آنجا، از طریق Bulbus Cordus (حالت s-شکل) که شامل conus cordias و truncus arteriosis (سرخرگ لوله ای) می باشد، به بیرون می رود.

به تصاویر زیر دقت کنید.

شکل گیری عضله قلب: نمای قلب از داخل (برش مقطع عرضی قلب جنین)

اکنون با یک برش عرضی از قلب جنینی مفاهیم بالا را بهتر درک می کنیم. تصاویر پایین را ببینید.

شکل گیری عضله قلب: جدا شدن کانال های دهلیزی-بطنی چپ و راست

در هفته چهارم رشد جنین، سلول های قلبیِ endocardial cushions از طرف بالا و پایین توسعه می یابند. این توسعه سبب تقسیم کانال مشترک دهلیزی-بطنی به دو بخش چپ و راست می شود.

مقطع عرضی زیر، این دو حفره ابتدایی را نشان می دهد.

کوشن های اندوکاردیال (سلول های قلبی) کانال مشترک  دهلیز و بطن را به سمت چپ و راست تقسیم می کنند.

شکل گیری عضله قلب: دو بخش جداگانه (septum) دهلیز راست، دهلیز چپ

با جداشدن دهلیزها (atrial septum) شروع می کنیم.

دو نما را نمایش می دهیم. نمای داخلی نشان دهنده شکل گیری دهلیز راست در آینده است. که به سمت خط میانی گرایش دارد. نقطه بنفش نشان دهنده septum primum یا اولین دیواره است. که به سمت پایینِ سقف دهلیز مشترک رشد می کند.

شکاف واقع در پایین دهلیز  به خون اجازه می دهد تا از راست به چپ جریان یابد. به این شکاف ostium primum می گویند. قبل از اینکه septum primum جلوی جریان خون بین دهلیزها را کامل مسدود کند،  بخش دومی به نام ostium secondum تشکیل می شود.

دیواره دومی به نام septum secundum از سقف دهلیز به پایین رشد می کند (رنگ آبی در شکل).

در طول دوران جنینی، این دیواره دوم (septum secundum) جریان خون از دهلیز راست به چپ را منحرف می کند. یعنی، خون ریه ها را دور می زند. این شکاف انحرافی foramen ovali نامیده می شود. پس از تولد جنین، فشار سمت چپ قلب سبب می شود که septum primum به septum secundum فشار بیاورد. این دو با هم ترکیب نمی شوند. با این فشار، بخشی به نام اسکلت قلبی یا گودی بیضی (fossa ovalis) در دهلیز راست تشکیل می شود.

اگر این فرآیند در هر لحظه دچار مشکل شود، جداسازی دهلیزهای چپ و راست دچار نقص می شود.

شکل گیری عضله قلب: دو بخش جداگانه (septum) بطن راست و بطن چپ

(interventricular septum)

اکنون ببینیم بطن ها چگونه از هم جدا می شوند. بخش عضلانی قلب رشد می کند تا بخش بطنی (ventricular septum) تشکیل شود. بطن به دو بخش چپ و راست تقسیم می شود.

در همین حال، endocardial cushions از دو طرف بین دهلیز و بطن رشد می کنند.

در آخرین بخش در فرآیند جداسازی بطن ها، غشاء ها تشکیل می شوند. که از منابع مختلفی تغذیه شده و توسعه می یابند.

شکل گیری عضله قلب: تشکیل لبه های مخروطی لوله ای conotruncal ridges

اکنون یک مقطع عرضی دیگر از سمت جلو برش می دهیم. تا نگاهی به بطن ها bulbus cordus بیاندازیم. در اینجا اتفاقات زیادی همزمان رخ می دهد.

کانال دهلیزی-بطنی (atrioventricular canal) تقسیم می شود. و بخش مارپیچی (spiral septum) در مسیر جریان بیرونی شکل می گیرد. این بخش مارپیچی به تشکیل غشاءهای بخش بطنی کمک می کند. اگر این فرآیند دچار اشکال شود، بطن ها نیز خوب شکل نمی گیرند و جداسازی آن ها ناقص انجام می شود. یعنی، در جریان خون از سرخرگ آئورت (aortic flow) یا رگ ریوی (pulmonary flow) اشکال پیش می آید.

شکل گیری عضله قلب: جزییات بخش مارپیچی قلب (helical septum)

قلب افراد بالغ دو رگ اصلی برای جریان خون به بیرون دارد: آئورت و رگ لوله ای ریوی

این دو بخش اطراف همند و پیکره بندی مارپیچی، قوی و فشرده دارند. بنابراین، باید یک بخش سومی (septum) توسعه یابد تا مسیر مشترک اولیه را به این دو رگ بزرگ تقسیم کند.

یک مدل شماتیک داریم. که لبه هایی را نشان می دهد که در دیواره سرخرگ اصلی (truncus arteriosis) و بخش conus cordus در هفته پنجم جنینی شکل می گیرند.

در هفته ششم، این لبه های مارپیچی ترکیب می شوند. در نتیجه،  یک بخش مارپیچی واحد تشکیل می شود؛ که مسیرهای جریان خروجی خون را به دو بخش  تقسیم می کنند. این دو بخش همان سرخرگ آئورت و لوله ریوی نام دارند.

اگر این دو لبه مارپیچی درست شکل گیرند، انتقال مکان رگ های بزرگ قلب درست انجام می شود.

شکل گیری عضله قلب: روکشی کوشن های دهلیزی-بطنی و لبه های conotruncal

اکنون به دقیقه پنج و پنجاه و چهار به بعد فیلم دقت نمایید. تا توضیحات بالا را بهتر درک کنید.

شکل گیری عضله قلب: هفته هفتم رشد جنین و قلب کامل

دقیقه 6:14 به بعد

تا آخر هفته سوم، ساختار قلب تا آخر دوران حیات در رحم شکل گرفته است. خون به دهلیز راست تخلیه می شود. اغلب خون از طریق foramen ovali به دهلیز چپ راه می یابد. از آنجا به بطن چپ و سرخرگ آئورت می رود. خونی که از سیستم رگ های ریوی عبور می کند، دوباره از طریق ductud arteriosis به جریان سیستمیک راه می یابد.

این دو بخش باید جریان ریوی را دور بزنند و پس از تولد جنین به هم نزدیک شوند. تا بقایای  fossa ovalis و ligamentum arteriosum ترک شوند.”

شکل گیری عضله قلب: خلاصه مطلب
مراحل شکل گیری عضله قلب در دوران جنینی تا تولد را به کمک فیلم و تصاویر نشان دادیم. جدایی دهلیزها و بطن ها، رگ های خونی، سرخرگ ها و غیره را توضیح دادیم. عناوین فوق شکل گیری هر بخش قلب را جداگانه توضیح می دهند.

لینک منبع 1

لینک منبع فیلم در آپارات 2

از اینکه با ما صبوری کردید، خوشحالیم.

مریم اکبری زاده

برای درمان مشکلات قلبی می توانید با پزشکان ما از طریق سایت در تماس باشید. همچنین بات تلگرامی ما askq_bot@ آماده پاسخگویی به تمامی سوالات پزشکی شماست.