فلج مغزی (cerebral palsy) مجموعه ای از عوارض مسبب ناتوانی جسمی در طی رشد را در بر می گیرد. این عارضه ها مغز و سیستم عصبی را درگیر می کنند.
کلمه cerebral به ناحیه ای از مغز که دچار عارضه شده است بر می گردد در حالیکه کلمه palsy به معنی فلج عضلانی کامل یا ناقص (جزئی) است که معمولاً همراه با از دست دادن احساس و حرکات و لرزشهای کنترل ناپذیر بدن است.
علائم و نشانه های فلج مغزی چیست؟
معمولاً علائم بیماری فلج مغزی قبل از سه سالگی بروز می کند. کودک مبتلا به این عارضه ممکن است یکی از علائم و نشانه ها را داشته باشد:
- مراحل مهم رشد نظیر سینه خیز رفتن، راه رفتن یا صحبت کردن را دیرتر از هم سن و سالان خود شروع کند.
- به صورت غیر عادی سینه خیز برود.
- تن عضله ای (muscle tone) غیر عادی داشته باشد. منظور از تن عضله ای، توانائی خودکار شخص در منقبض کردن و رها ساختن عضله است.
- در غذا خوردن و شیر مکیدن مشکل دارد.
- در هنگام خوابیدن بدن را در وضعیت نامناسبی نگه می دارد.
- به راحتی وحشتزده می شود.
- ترجیح می دهد از یک طرف بدن بیش از سمت دیگر استفاده کند.
- عضلات با رشد زیاده از حد (قوی) یا با رشد پائین (ضعیف) داشته باشد (حرکات را سست یا محکم انجام می دهد).
- تعادل و هماهنگی نامناسبی دارد (آتاکسیک- ataxia)
- حرکات نوشتن کند و غیر ارادی (آتتوسی-athetosis)
- عضلات به صورت غیر عادی سفت و منقبض هستند (فلج اسپاستیک-spastic paralysis )
- مشکلات شنوایی
- مشکلات بینائی
- مشکلات در کنترل مثانه
- مشکلات کنترل حرکات روده
- تشنجات ناگهانی
- مشکلات در بلع و فرو دادن غذا
- محدودیت در دامنه حرکتی
انواع فلج مغزی
فلج مغزی اسپاستیک (spastic cerebral palsy)
فلج مغزی اسپاستیک خود به انواع زیر طبقه بندی می شود:
- همی پلژی اسپاستیک (spastic hemiplegeia)
در کودک مبتلا به همی پلژی اسپاستیک، سفت شدگی عضلات در یک سمت بدن و معمولاً یک دست و بازو ولی ممکن است یک پا را هم درگیر کند. سمتی از بدن که درگیر شده است ممکن است به خوبی رشد نکند. کودک ممکن است دچار مشکلات گفتاری باشد. در بسیاری از موارد ضریب هوشی تحت تاثیر این عارضه قرار نمی گیرد. بعضی از کودکان دچار تشنجات ناگهانی می شوند.
- دی پلژی اسپاستیک (spastic diplegia)
اندامهای پائین تنه تحت تاثیر قرار می گیرند ولی سفت شدگی عضلات در بالا تنه وجود ندارد یا به میزان کمی دیده می شود. عضلات پا و ران سفت می شوند. پاها در زانوها به شکل ضربه دری در می آیند و به داخل می چرخند که راه رفتن کودک را بسیار مشکل می کند.
- کوادری پلژی اسپاستیک (spastic quadriplegia)
پاها، بازوها و بدن کودک درگیر می شوند. این شدیدترین نوع فلج مغزی اسپاستیک است. احتمال ابتلای کودکان دچار این عارضه به عقب ماندگی ذهنی بالاست. حرف زدن و راه رفتن به سختی انجام می شود. بعضی از کودکان دچار حملات ناگهانی می شوند.
فلج مغزی آتاسیک (ataxic cerebral palsy)
تعادل و درک عمق کودک تحت تاثیر قرار می گیرد.منظور از درک عمق توانایی شخص در تشخیص موقعیت اشیاء نسبت به خودش است. ناشناخته ترین نوع فلج مغزی است. بستن بندهای کفش، دکمه لباس، بریدن با قیچی و دیگر مهارتهای نیازمند حرکات ظریف برای بچه مشکل می شود. به دلیل مشکلات تعادلی ممکن است در حین راه رفتن کودک پاهایش را با فاصله از یکدیگر بگذارد. همچنین ممکن است این عارضه همراه با لرزش در اقدام به حرکت ارادی (intention tremor) باشد لرزش در اقدام به حرکت ارادی، در انجام یک حرکت ارادی شروع می شود. به عنوان مثال در حین برداشتن یک اسباب بازی هرچه کودک به اسباب بازی نزدیکتر و سعی در برداشتن آن می کند شدت لرزشها افزایش می یابد. بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک ضریب هوشی نرمالی دارند و همچنین از مهارتهای ارتباطی خوبی برخوردارند. در برخی ممکن است اختلال در تکلم دیده می شود.
فلج مغزی آتتوئید یا دیسکینتیک (دیسکنتیک آتاتوئید) (athetoid or dyskinetic cerebral palsy)
دومین نوع شایع فلج مغزی است. ضریب هوشی در حد نرمال است. ولی تمام بدن دچار مشکلات عضلانی می شود. تن عضله ای ضعیف یا سفت است که این امر منجر به حرکات کنترل ناپذیر و تصادفی می شود. کودک در راه رفتن، نشستن، حفظ حالت بدن و به وضوح صحبت کردن (مشکل در کنترل تارهای صوتی و زبان) دچار مشکل است. در برخی از کودکان آبریزش دهان به دلیل عدم توانایی در کنترل عضلات صورت وجود دارد.
فلج مغزی هیپوتونیک (hypotonic cerebral palsy)
مشکلات عضلانی خیلی زود بروز می کند. سر کودک شل و آویزان است و نمی تواند سرش را کنترل کند. بعضی از والدین حرکات سر کودک را در این عارضه همانند حرکات سر عروسک پارچه ای توصیف می کنند. در هنگام حرکت دادن عضلات، کودک مقاوت خیلی ضعیفی نشان می دهد. در حین خوابیدن، زانوها و آرنجهای کودک به صورت شل باز شده اند در حالیکه در کودکان نرمال آرنجها و زانوها خمیده است. برخی کودکان ممکن است مشکلات تنفسی داشته باشند.
صدمه و آسیب به مخچه منجر به این نوع از فلج مغزی می شود.
نگارنده: زری هاشمی
درباره عوامل فلج مغزی و تشخیص و مراقبتهای پزشکی آن در اینجا بخوانید.
منبع: Medical News Today
لینک منبع: http://www.medicalnewstoday.com/articles/152712.php
