سندروم درد منطقه ای پیچیده (complex regional pain syndrome-CRPS) یک عارضه نادر، مزمن و گاهی اوقات پیشرونده است. این عارضه با درد شدید و سوزان، التهاب و تغییرات پوستی همراه است. در این بیماری یکی از بازوها، ساق پاها، دستها یا پاها را درگیر می کند.
دلیل دقیق این عارضه معلوم نیست. علائم ممکن است پس از یک صدمه یا جراحی بروز کنند ولی غالباً بدون وارد شدن صدمه یا نشانه ای از آسیب بدنی یا عصب شناختی ظاهر می شوند.
مراقبت و درمان این عارضه معمولاً ترکیبی از فیزیوتراپی و درمانهای پزشکی است و در صورتی بیشترین تاثیر را دارد که درست پس از بروز علائم شروع شوند.
مبتلایان به این عارضه، با علائم خفیف ممکن است به پزشک مراجعه نکنند بنابراین آمار دقیق در مورد تعداد مبتلایان به این عارضه مشخص نیست.
در هر سنی امکان ابتلا به سندروم درد منطقه ای پیچیده وجود دارد ولی معمولاً بین سنین 40 تا 60 سالگی و بیشتر در میان زنان دیده می شود.
انواع سندروم درد منطقه ای پیچیده
شدت و تکرار علائم این عارضه بسیار متنوع است. برخی افراد دوره هایی تکراری از این بیماری را تجربه می کنند و در بعضی علائم پس از چند ماه برای همیشه از بین می روند.
دو نوع سندروم درد منطقه ای پیچیده وجود دارند:
در نوع اول، یک صدمه جزئی همانند رگ به رگ شدن یا مو برداشتن (ترک خوردن) مچ پا رخ داده است بدون اینکه آسیبی به هیچ کدام از اعصاب وارد شود. درحدود 90 درصد موارد CRPS از نوع اول هستند.
در نوع دوم، عارضه ممکن است پس از شکستگی یک استخوان، جراحی یا یک عفونت جدی بروز کنند. واضح است که تمامی این موارد همراه با آسیب به عصب است.
علائم سندروم درد منطقه ای پیچیده چیست؟
علائم این عارضه شامل درد شدید و ممتد در قسمتی یا در تمام اندام است. غالباً از اصطلاح “سوختن” یا ترکیبی از سوختن و شوکهای الکتریکی در توصیف درد در این بیماری استفاده می شود.
درصورتیکه سندروم درد منطقه ای پیچیده در اثر یک صدمه ایجاد شود، در ناشی از آن صدمه ممکن است به صورت غیر عادی شدید باشد. به عنوان مثال رگ به رگ شدن مچ پا ممکن است منجر به احساس سوختن غیر قابل تحملی شود.
قسمت درگیر می تواند خیلی حساس شود. لمس کردن و در معرض تغییرات دما قرار دادن اندام درگیر، ممکن است سبب درد شدید شود.
عدم استفاده از عضلات به واسطه درد می تواند منتهی به آتروفی عضلانی (تحلیل و ضعف) شود.
همچنین احتمال وجود موارد زیر در این عارضه وجود دارد:
- تغییرات دمایی پوست، بطوریکه گاهی اوقات همراه با عرق در سطح پوست و گاهی با سرد و مرطوب شدن پوست همراه است.
- تغییرات در رنگ پوست، همراه با جوش یا رگه، از بیرنگ تا صورتی و احتمالاً اندکی سایه آبی رنگ
- نازک و درخشان شدن بافت پوست
- کاهش یا افزایش غیر عادی سرعت رشد موها یا ناخنها
- مفاصل ملتهب، سفت و دردناک
همچنین ممکن است به دلیل درد ناشی از سندروم درد منطقه ای پیچیده در حین حرکت، میزان تحرک به میزان زیادی کاهش یابد.
مراحل پیشرفت سندروم درد منطقه ای پیچیده
سندروم درد منطقه ای پیچیده معمولاً دارای سه مرحله است ولی ممکن است مبتلایان تمام مراحل را تجربه نکنند:
مرحله 1: این مرحله معمولاً بین یک تا سه ماه بطول می انجامد. درد شد عوامل ایجاد سندروم درد منطقه ای پیچیده
همانطور که ذکر شد، سندروم درد منطقه ای پیچیده ممکن است در پی یک صدمه یا عمل جراحی بروز کند . احتمالاً این عارضه به دلیل واکنش سیستم عصبی سمپاتیک (sympathetic nervous system-SNS) ایجاد می شود.
سیستم عصبی سمپاتیک بخشی از سیستم عصبی آتانومی (anatomic nervous system) است. ANS؛ ضربان قلب، هضم غذا، سرعت تنفس، ترشح بزاق و عرق کردن را تنظیم می کند. تحت استرس و فشار، SNS واکنش نشان می دهد.
زمانیکه خطر افزایش می یابد، SNS ضربان قلب، نرخ تنفس و فشار خون را سرعت می بخشد. سطح بعضی از هورمونها نظیر آدرنالین افزایش می یابد. این فرایندها بدن را برای آزاد کردن سریع و کوتاه مدت انرژی آماده می سازد.
ید و سوزان در یکی از اندامها احساس می شود. همچنین ممکن است اسپاسمهای عضلانی، انقباضهای عضلانی غیر ارادی، سفتی و خشکی مفاصل و رشد سریع مو یا ناخن در این مرحله رخ دهد. رنگ و دمای پوست به دلیل درگیر شدن رگهای خونی تحت تاثیر قرار می گیرد.
مرحله 2: این مرحله معمولاً بین 3 تا 6 ماه بطول می انجامد. درد، التهاب و سفتی و خشکی ممکن است بدتر شود و تغییرات در بافت و رنگ پوست افزایش می یابد. تن عضلانی ممکن است ضعیف شود.
مرحله 3: ممکن این تغییرانت ناشی از این عارضه غیرقابل برگشت شوند. تن عضلانی به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. استخوانها تغییر فرم داده و کج شوند و مفاصل سفت تر و خشک تر شوند. ممکن است استفاده از عضو درگیر سخت شود.
درمانهای به موقع می تواند از پیشرفت عارضه تا مرحله 3 جلوگیری کند.
یک نظریه در این رابطه این است که هر نوع تروما (trauma) همانند صدمات بدنی سبب می شود SNS هورمونهایی تحت عنوان کاتکولامین (catecholamine) تولید می کند.
در برخی افراد یک مشکل زمینه ای ممکن است سبب فعالسازی گیرنده های درد، انتهای اعصاب که سیگنالهای درد را به مغز می فرستند، را فعال سازند.
این امر دلیل اینکه چرا مبتلایان به سندروم درد منطقه ای پیچیده درد غیر عادی پس از یک صدمه جزئی احساس می کنند. همچنین این نظریه توضیح می دهد که صدمه سبب درد شدید نمی شود و درد ناشی از نحوه پاسخگویی بدن به آن است.
SNS همچنین رگهای خونی پوست را تنظیم می کند بنابراین هرگونه بد عمل کردن آن می تواند منجر به تغییرات رنگ پوست و دمای آن که از نشانه های سندروم درد منطقه ای پیچیده است، گردد.
به هر حال، بعضی موارد سندروم درد منطقه ای پیچیده شواهدی از بدعمل کردن SNS ندارند.
نظریه سوء عمل (مال فانکشن) سیستم ایمنی
در هنگام صدمه، ناحیه آسیب دیده ممکن است متورم شود که این تورم ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن است.
مطالعات نشان می دهد مبتلایان به سندروم درد منطقه ای پیچیده، سطوح بالاتری از مواد شیمیایی التهابی یا سیتوکین (cytokines) در بافتهایشان دارند.
برخی کارشناسان پیشنهاد می دهند که التهاب پس از بهبود صدمه ادامه می یابد و اعصاب ناحیه آسیب دیده تحریک می شوند و سبب درد، قرمزی، تورم و گرما می شوند.
افراد مبتلا به دیگر اختلالات التهابی و خودایمنی همانند آسم بیشتر در معرض ابتلا به سندروم درد منطقه ای پیچیده هستند.
گزینه های درمانی سندروم درد منطقه ای پیچیده
درمان به موقع بسیار مهم و موثر است بطوریکه ممکن است نشانه ها و علائم بیماری برای همیشه از بین بروند.
برای درمان ممکن است وجود متخصص اعصاب، فیزیوتراپ و متخصصین دیگرحضور لازم باشد.
فیزیوتراپی می تواند به بیماران در بدست آوردن مجدد دامنه حرکتی و هماهنگی بدنی کمک کننده باشد و همچنین از تحلیل عضلانی و تغییر شکل استخوانها جلوگیری کند.
اگر چه ممکن است انجام تمرینات فیزیوتراپی و کار با فیزیوتراپ در ابتدا دردناک باشد ولی مطالعات نشان می دهد تداوم برنامه های فیزیوتراپی بطور چشمگیری علائم را کاهش می دهد.
همچنین یک کاردرمانگر می تواند تعیین کند که سندروم درد منطقه ای پیچیده تا چه اندازه ممکن است زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهد و کادرمانگر وسایل و ابزارهای خاصی را برای این منظور می تواند پیشنهاد دهد. یک روان شناس می تواند به بیمار در روبه رو شدن با شرایط زندگی توام با درد مزمن و همیشگی کمک کند.
مسکنها در درمان سندروم درد منطقه ای پیچیده
یک متخصص درد می تواند داروها و دیگر درمانها را برای مبتلایان به این عارضه فراهم کند. ممکن است موارد زیر توسط وی پیشنهاد شود:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NASAIDs) و داروهای مسکن در دسترس همانند ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم و آسپرین که باعث کاهش درد و التهاب می شوند.
- داروهای ضد افسردگی خاص می توانند درد ناشی از آسیب به عصب را کاهش دهند.
- آنتی کانوالسنتها همانند گاباپنتین برای درد عصب استفاده شوند.
- کورتیکو استروئید همانند پردنیسون ممکن است التهاب را کاهش دهند.
- داروهای جلوگیری از تحلیل استخوانی همانند آلندرونت (فوساماکس) و کلسیتونین (میا کلسین) ممکن است تجویز شوند.
- داروهای انسداد سیستم سمپاتیک همانند انستتیک ممکن است برای انسداد رشته های عصبی در ناحیه آسیب دیده استفاده شوند.
داروهای مخدر شامل مورفین، کدئین، اوکسی کودون و متادون مسکنهای قوی هستند. کدئین و دیامورفین داروهای مسکن کوتاه مدت برای موارد شدید این عارضه هستند ولی با توجه به خطر اعتیاد به این داروها و اثرات جانبی آنها، مصرف آنها باید با احتیاط و تنها برای کوتاه مدت استفاده شوند.
دیگر گزینه های درمانی برای سندروم درد منطقه ای پیچیده شامل داروهای بی حسی که روی پوست مورد استفاده قرار می گیرند. پمادهایی نظیر لیدوکائین یا ترکیبی از کتامین، کلونیدین و آمیتریپ تیلین ممکن است از حساسیت شدید جلوگیری کنند.
گرما درمانی و سرما درمانی ممکن است تعرق و التهاب را کاهش دهند.
استفاده از دستگاه TENSبا استفاده از ایمپالسهای الکتریکی سبب کاهش درد می شود. تحریک نخاعی با داخل کردن الکترودهای کوچکی در نخاع، سبب کاهش درد در بسیاری از بیماران می شود.
عوارض سندروم درد منطقه ای پیچیده
در صورت گسترش علائم به سایر نقاط بدن ممکن است عوارض دیگر نیز بروز کنند. در صورتیکه این بیماری درمان نشود یا درمان آن به تعویق افتد ممکن است به تحلیل عضلات و انقباض دست، انگشتان یا پا بیانجامد چراکه سبب سفتی عضلات می شود.
منبع: Medical News Today
لینک منبع: http://www.medicalnewstoday.com/articles/184338.php
