کرامپ عضله ساق پا که به عنوان کرامپ شبانه عضله ساق نیز شناخته می شود نسبتاً شایع است. برخی از افراد کرامپ را علاوه بر ساق پاها، در پاها و همچنین رانها نیز تجربه می کنند. در بسیاری از موارد این نوع از کرامپها در هنگام خواب یا استراحت رخ می دهند.
کرامپ عضله ساق پا چیست؟
کرامپهای عضله ساق پا؛ انقباضات ناگهانی، دردناک و غیرادادی عضله ساق پا هستند. معمولاً کرامپ چند دقیقه و گاهی اوقات چند ثانیه بطول می انجامد. به ندرت کرامپ تا 10 دقیقه طول می کشد. گاهی اوقات درد ناشی از کرامپ به اندازه ای شدید است که فرد را از خواب بیدار می کند و حساسیت عضله تا 24 ساعت بعد بطول می انجامد.
در بسیاری از موارد علت کرامپهای عضله ساق پا مشخص نیست و آنها را به عنوان عارضه هایی بی ضرر می شناسند. با این وجود گاهی اوقات کرامپ عضله ساق پا می تواند مرتبط با دیابت یا بیماری عروق محیطی باشد.
با بالا رفتن سن احتمال بروز کرامپ عضله ساق پا افزایش می یابد. در حدود 1 نفر از بین هر 3 نفر بالای 60 سال و نیمی از افراد بالای 80 سال مرتباً کرامپ عضله ساق پا را تجربه می کنند. زنان باردار بیشتر از دیگر زنان دچار کرامپ عضلانی ساق پا می شوند. تقریباً 40 درصد افراد مبتلا به این عارضه، حداقل سه بار در هفته کرامپها را تجربه می کنند. در برخی موارد کرامپ عضلانی ممکن است هر روز رخ دهد.
دلایل کرامپهای عضله ساق پا
دلایل نامشخص (کرامپهای ایدیوپاتیک یا ناشناخته عضله ساق پا): در بسیاری از موارد هیچ دلیل اساسی در کرامپها وجود ندارد و واقعاً دلیل آنها مشخص نیست. از نظر تئوری زمانیکه یک عضله به صورت طولانی مدت دچار سفتی و گرفتگی می شود این امر منجر به کوتاه شدن عضله می گردد و عضله را به انقباض تحریک می کند و در صورتیکه این انقباض ادامه یابد منجر به اسپاسم می گردد که به عنوان کرامپ شناخته می شود. معمولاً کرامپ عضله ساق پا در حین خواب رخ می دهد. حالت طبیعی بدن در هنگام خواب به صورت کمی خمیدگی زانوها و پاها به سمت پایین است (کوتاه شدن عضله ساق پا). این واقعیت که کشش به درمان مشکل کمک می کند این تئوری را تقویت می کند.
دلایل ثانویه: گاهی اوقات کرامپ عضله ساق پا به دلیل یک بیماری، فعالیت یا وضعیت خاص بوجود می آید که این موارد عبارتند از:
- ورزش: اگر تنش و استرس شدیدی روی عضله ساق پا در حین ورزش اعمال شود یا عضله ساق پا به صورت طولانی مدت مود استفاده قرار گیرد ممکن است کرامپ رخ دهد. ورزشکاران حرفه ای معمولاً دچار کرامپ می شوند بویژه اگر مجبور به ادامه ورزش بیش از زمان معمول باشند به عنوان مثال فوتبالیستها در مسابقاتی که به وقت اضافه کشیده می شود ممکن است دچار این عارضه شوند.
در صورتی که ورزشکار در هوا و محیط گرم ورزش کند یا به شدت عرق کرده باشد و مقادیر زیادی سدیم از دست بدهد خطر ایجاد کرامپ عضله ساق پا بیشتر است.
- بیماری ادیسون (Addison’s disease)
- الکلی بودن یا مصرف زیاده از حد الکل
- سیروز کبدی
- کم شدن آب بدن
- اسهال
- عدم توازن الکترولیتهای بدن
- کف پای صاف
- عمل بای پس معده
- کم کاری تیروئید
- نارسایی مزمن کلیوی
- مسمویت با سرب
- سارکوئیدوز (sarcoidosis)، بیماری که در آن توده های کوچکی از بافت غیر طبیعی به نام گرانولوما باعث التهاب و تورم بافت در قسمتهای مختلف بدن می شوند.
- خستگی عضلانی
- مشکلات نورون حرکتی (محرک)
- داروهای ضد بارداری خوراکی
- بیماری پارکینسون
- بیماری عروق محیطی (PAD)
- بارداری، بویژه دوره های پایانی
- برخی داروها شامل ادرار آورها، سالبوتامول (در درمان آسم) و استاتین ها ( برای پایین آوردن سطوح لیپید خون)
- دیابتهای نوع دو
آزمایشات و تشخیصهای کرامپ عضله ساق پا
یک پزشک عمومی درباره علائم و زمان رخ دادن کرامپ سوال می کند. ساقها و پاها را معاینه می کند. سوالات پزشک معمولاً مرتبط با شدت درد، محل درد و مدت زمانی بطول انجامیدن درد و میزان تحت تاثیر قرار گرفتن کیفیت زندگی مبتلا به این عارضه (همانند خواب، خلق و خو و غیره) است.
پزشک همچنین درباره سایر علائم ممکن همانند تورم، بی حسی یا سوزن سوزن شدن نیز سوال می کند. هدف، شناسایی یا رد هرگونه علل ایجاد کننده این عارضه است.
درمان کرامپ عضله ساق پا
درصورتیکه هیچ علت اساسی برای کرامپ عضله ساق پا وجود نداشته باشد، کرامپهای ساق پا به تدریج بهتر می شوند.
تمرینات کششی: اگر کرامپ در عضله ساق پا رخ داده باشد این تمرینات مفید هستند:
- پا را به حالت صاف درآورید و سپس زانو را به عقب خم کنید. به این ترتیب به عضله ساق پا کشش وارد می شود.
- برای چند دقیقه روی نوک انگشتان راه بروید.
- در فاصله یک متری دیوار بایستید در حالیکه پاهایتان به صورت مسطح روی سطح زمین باشند. به سمت جلو با دستهایتان روی دیوار خم شوید بطوریکه بازوهایتان به سمت بیرون کشیده و خم شوند ولی پاشنه های پا را به هیچ عنوان از زمین بلند نکنید. به مدت ده ثانیه در این حالت بمانید.و سپس به حالت ایستاده اولیه برگردید. این حرکت را 5 تا 10 بار تکرار کنید.
طبق تجربه برخی افراد این تمرینات نه تنها در مقابله با کرامپ عضله ساق پا کمک می کند بلکه تعداد دفعات رخ دادن آن را نیز کاهش می دهد.
معمولاً مبتلا به کرامپ عضله ساق پا این تمرینات ورزشی را دو تا سه دفعه در طی روز انجام می دهد.
مسکنها: اگرچه مسکنها در کاهش درد می توانند موثر باشند ولی اثر کردن آنها معمولاً طول می کشد بطوریکه قبل از اثر کردن آنها کرامپ عضله ساق پا از بین رفته است! بنابراین مسکنها احتمالاً چندان مفید نیستند ولی با این وجود استفاده از آنها ممکن است کمک کننده باشد.
گنه گنه: مطالعات اولیه نشان دهنده مفید بودن گنه گنه در برخی افراد در درمان کرامپ عضله ساق پا است. ولی اطلاعات کافی در زمینه بی خطر بودن و اثرات بلند مدت گنه گنه هنوز در دست نیست.
برخی پزشکان ممکن است در صورت غیر موثر بودن کششهای عضلات ساق پا، رخ دادن مکرر کرامپ و پائین آمدن سطح زندگی مبتلا به کرامپ عضلانی؛ گنه گنه را توصیه کنند. معمولاً دوره درمان با استفاده از گنه گنه، چهار تا شش هفته طول می کشد و بیمار این دارو را قبل از خواب مصرف می کند.
باید توجه داشت که زنان باردار نباید از گنه گنه استفاده کنند. همچنین افرادی که به گنه گنه حساسیت دارند یا سابقاً کم خونی ناشی کمبود هموگلوبین (hemolytic anemia)، نئوریت اپتیکی (optic neuritis) یا التهاب عصب بینایی، یا کمبود گلوکوز 6-فوسفات دی هیدروژن داشته اند نباید از گنه گنه استفاده کنند.
با توجه به اینکه مقدار استفاده شده از گنه گنه در این عارضه بسیار ناچیز است به ندرت اثرات جانبی رخ می دهند. در موارد نادر ممکن است باعث ایجاد اختلال خونی شود. برخی بیماران ممکن است دچار سینکونیزم (cinchonism) بعد از استفاده طولانی مدت از گنه گنه شوند که ممکن است باعث استفراغ، حالت تهوع و مشکلات بینایی یا شنوایی و سرگیجه شود.
بیماران مبتلا به کرامپهای عضلانی که گنه گنه استفاده می کنند معمولاً تحت نظر دقیق پزشک قرار دارند.
جلوگیری از کرامپ عضله ساق پا
تمرینات کششی: تمرینات کششی تعداد دفعاتی که کرامپ عضله ساق پا رخ می دهد را کاهش می دهند.
حمایت کردن انگشتان پا را درحین دراز کشیدن یا خوابیدن:
- به پشت دراز بکشید و پاهایتان را با یک کوسن یا بالشت بالا بیاورید.
- به شکم روی تخت دراز بکشید و اجازه دهید پاهایتان از انتهای تخت آویزان بمانند.
- توجه به وسایل خواب: ملحف ه و پتوها را به حالت آزاد بگذارید. این امر از قرار گرفتن پاها و انگشتان رو به پائین جلوگیری می کند.
هیدراته نگه داشتن بدن: با توجه به اینکه کم آبی بدن ممکن است خطر کرامپ عضله ساق پا را افزایش دهد نوشیدن مقادیر زیادی آب می تواند از این عارضه جلوگیری کند.
ورزش: درصورتیکه ورزشی را شروع می کنید حتماً از مناسب بودن آن ورزش و پیشرفت تدریجی (نه ناگهانی) در تمرینات آن اطمینان حاصل کنید. اگر می خواهید از کرامپ عضله ساق پا جلوگیری کنید در ورزش و انجام تمرینات آن بیش از حد به خود فشار وارد نکنید یا به مدت طولانی آن تمرینات را انجام ندهید.
کفش: افراد دارای کف پای صاف یا دیگر مشکلات ساختاری در مقابل کرامپ عضله ساق پا آسیب پذیرترند. کفش مناسب می تواند کمک کننده باشد.
نگارنده: زری هاشمی
منبع: Medical News Today
لینک منبع: http://www.medicalnewstoday.com/articles/180160.php
