غضروف و ساختمان آن را بشناسیم!
غضروف یا کارتیلاژ Cartilage ساختمان قابل ارتجاعی است که عمدتا در انتهای استخوان ها، جایی که مفاصل قرار دارند وجود داشته
و وظیفه آن تسهیل حرکت مفصل است.
غضروف بافتی زنده و حاوی سلول است و سلول های تشکیل دهنده آن را کندرویست Chondrocyte می نامند.
این سلول ها بر خلاف بسیاری بافت های دیگر با فاصله نسبتا زیادی از یکدیگر قرار گرفته اند
و بین آنها را ماده ای که عمدتا از پروتئین و نوعی قند تشکیل شده پر کرده است.
این ماده را ماده بین سلولی می گویند.
در داخل این بافت بین سلولی رشته های نازکی به نام فیبریل fibril قرار دارد.
کندروسیت ها در حفره هایی با نام لاکونا Lacuna قرار گرفته اند.
بافت غضروف از جهات گفته شده بسیار شبیه به بافت استخوان است
ولی برخلاف استخوان املاح کلسیم در ماده بین استخوانی رسوب نمی کند
و به همین خاطر این بافت بسیار قابل ارتجاع و تغییر شکل پذیر است.
تفاوت دیگر غضروف با استخوان در نحوه تغذیه سلول های آن است.
غضروف ، عروق و اعصاب ندارد، ولی پوشش بسیار ظریفی به نام پری کندریوم Perichondrium سطح غضروف را می پوشاند که رگ خونی دارد.
به علت عدم موجود رگ های خونی درون بافت غضروفی روش تغذیه آن با استخوان متفاوت است.
در داخل مفاصلی که غضروف دارند، مایعی به نام مایع مفصلی یا مایع
سینوویال Synovial fluid وجود دارد که سرشار از اکسیژن و مواد غذایی است.
اکسیژن و مواد غذایی از این راه مایع سینوویال و همچنین از راه پری کندریوم از طریق
پدیده انتشار یا دیفوزیون Diffusion به ماده بین سلولی منتشر شده و در دسترس سلول های کندروسیت قرار می گیرد.
از لحاظ بافت شناسی سه نوع غضروف وجود دارد:
_ غضروف شفاف یا غضروف هیالن Hyalin cartilage :
در این نوع غضروف، فیبریل ها در ماده غضروفی در زیر میکروسکوپ دیده نمی شوند و بنابراین ماده بین سلولی غضروف به صورت یک دست و شفاف است.
غضروفی که در انتهاهای استخوان ها و در مفاصل بدن قرار دارد از این نوع است.
غضروف حنجره و غضروفی که در تیغه وسطی بینی قرار دارد هم از نوع غضروف هیالن یا شفاف است.
_ غضروف ارتجاعی یا الاستیک Elastic cartilage :
در این نوع غضروف، فیبریل ها زرد رنگ هستند و این غضروف خاصیت ارتجاعی و کشسانی بیشتری از نوع قبل دارد.
غضروف لاله گوش از این نوع است.
_ غضروف فیبری یا لیفی Fiber cartilage :
در این نوع غضروف، فیبریل ها سفید رنگ و کلفت تر هستند و خاصیت ارتجاعی این نوع غضروف از بقیه غضروف ها بیشتر است.
دیسک بین مهره ای از این نوع غضروف درست شده است.
همانطور که گفته شد غضروفی که سطح استخوان را در ناحیه مفصل می پوشاند از نوع غضروف شفاف است.
کلفتی این غضروف در مفاصل مختلف متفاوت است و در هر فصل هم قطر غضروف در قسمت های مختلف تفاوت دارد.
در بچه ها غضروف بیشترین کلفتی را دارد.
با افزایش سن بتدریج کلفتی غضروف کم شده، خواص خود را از دست داده، ریش ریش و سطح آن نا صاف شده و کلفتی آن در حدی کم می شود
که ممکن است قسمتی از سطح مفصلی استخوان بدون لایه غضروفی باقی بماند.
این روند را استئو آرتریت یا آرتروز یا ساییدگی مفصلی می گویند.
در تصاویر رادیولوژی که از مفاصل تهیه می شود استخوان ها به رنگ سفید دیده می شود.
در این تصاویر بین سطح دو استخوانی که در یک مفصل روبروی هم قرار می گیرند، فاصله ای هست که به آن فاصله مفصلی می گویند.
این فاصله در واقع غضروف مفصلی است که در عکس رادیولوژی دیده نمی شود.
به طور مثال اگر در عکس مفصل مچ پا بین سطح بالایی استخوان تالوس و سطح پایینی استخوان درشت نی، سه میلیمتر فاصله باشد حدود نصف آن متعلق به غضروف
استخوان تالوس و نصف آن متعلق به استخوان پایینی استخوان درشت نی است.
با افزایش سن و کاهش کلفتی غضروف مفصلی، این فاصله هم در عکس رادیولوژی کم می شود.
کلینیک تخصصی فیزیوتراپی شایگان مهر آماده ی خدمت رسانی به شما عزیزان است.
مقالات بعدی ما را در این زمینه دنبال کنید.
