دیستونی؛ اختلالی که مغز فرمان توقف به عضلات را فراموش می‌کند

از/

تعریف و مقدمه

دیستونی، که به انگلیسی “Dystonia” خوانده می‌شود، اختلال حرکتی است با انقباضات یکنواخت یا متناوب عضلانی که ممکن است باعث حرکات تکراری یا وضعیت‌های پوزیشنال غیرطبیعی شود. PMC+1
در این اختلال، اختلال در کنترل حرکتی وجود دارد که می‌تواند بخش‌هایی از بدن را به صورت موضعی (فوکال)، سگمنتال، عمومی یا ثانویه گرفتار کند. PubMed+1
به عنوان مثال، Cervical dystonia (یا تورتی‌کُلیس اسپاسمدیک) یکی از شایع‌ترین نوع‌های دیستونی بزرگسالان است که با پوزیشن غیرعادی سر و گردن همراه است. PMC+1

اپیدمیولوژی

مطالعات نشان می‌دهند که دیستونی فوکال در بزرگسالان شایع‌تر از آنچه قبلاً تصور می‌شد است و در هر سنی ممکن است بروز کند. PMC+1
به عنوان مثال، در مورد دیستونی گردنی، هزینه‌ی درمان و بار کیفیت زندگی به‌طور قابل توجهی بالا است. PMC+1
اگرچه آمار دقیق در ایران به وفور گزارش نشده، ولی توجه ویژه به تشخیص زودهنگام و درمان بهینه بسیار اهمیت دارد.

مکانیسم‌های نوروفیزیولوژیک

در دیستونی، چندین مکانیسم تداخل دارند:

  • اختلال در تنظیم گانگلیون‌های قاعده‌ای (basal ganglia) و مسیرهای ارتباطی آنها با قشر حرکتی و تالاموس. PubMed+1

  • پلاستیسیته (plasticity) نامطلوب در مدارهای حسی ـ حرکتی که باعث اتصال مجدد اشتباه بین ورودی‌های حسی و خروجی‌های حرکتی می‌شود. PMC+1

  • کاهش کنترل مهاری (inhibition) و افزایش فعالیت تحریکی (excitation) در شبکه‌های حرکتی که منجر به انقباضات ناخواسته عضلانی می‌شود. PMC

  • علاوه بر این، مطالعات اخیر روی اثرات مرکزی تزریق ­Botulinum toxin A (BoNT-A) نشان داده‌اند که نه تنها در محل عضله اثر می‌گذارد، بلکه باعث بازسازی قشری و تغییر فعالیت شبکه‌های حسی‌ـ‌حرکتی نیز می‌شود. PubMed+1

دکتر حمید نوراللهی مقدم، متخصص مغز و اعصاب و فوق‌تخصص اختلالات حرکتی (پاریس). ارائه‌دهنده‌ی بوتاکس درمانی و زیبایی با نگاه علمی و ایمن. شنبه–دوشنبه ۱۱–۱۸ |  ۸۸۹۶۶۱۵۴-۰۲۱​

مکانیسم درمان با بوتاکس

تزریق بوتاکس به عضلات مبتلا، موجب بلوکه شدن ترشح استیل‌کولین در محل انتهای عصبی–عضلانی می‌شود (نوروماسكولار بُلوک) و در نتیجه کاهش انقباض شدید عضله ایجاد می‌کند. PMC+1
علاوه بر این، اثرات بازسازی‌کننده در سطح قشر حرکتی و کاهش ورودی‌های حسی اضافی از عضله نیز به‌عنوان مکانیسم‌های کمکی مطرح شده‌اند. PMC+1

ارزیابی بالینی

علائم و نشانه‌ها

    • انقباضات عضلانی مداوم یا متناوب که ممکن است باعث حرکات تکراری یا وضعیت غیرطبیعی بدن شود. PMC+1

    • درد و ناراحتی، بویژه در انواع مانند دیستونی گردنی. PMC+1

    • محدودیت عملکردی، اختلال در فعالیت‌های روزمره و کیفیت زندگی کاهش یافته. PMC+1

تشخیص

تشخیص عمدتاً بالینی است و باید سایر علل اختلالات حرکتی (مانند لرزش، اسپاسم، سندرم‌های نوروژنیک) را حذف کرد. PMC
ارزیابی دقیق عضلات درگیر، شدت اختلال، درد، عملکرد و کیفیت زندگی ضروری است.
ابزارهایی مانند TWSTRS (برای دیستونی گردنی) مورد استفاده هستند. PMC+1

انواع دیستونی

    • فوکال (فقط یک بخش بدن)

    • سگمنتال (چند بخش مجاور)

    • عمومی (کل بدن)

    • ثانویه (به علت دارو، آسیب، بیماری زمینه‌ای) PubMed

درمان‌ها

درمان‌های دارویی و جراحی

در کنار درمان با بوتاکس، درمان‌های دارویی (مثل آنتی‌کولینِرژیک‌ها، بنزودیازپین‌ها، باکلوفن) و در بعضی موارد جراحی مانند ­Deep brain stimulation (DBS) مطرح هستند. PubMed+1
اما درمان با بوتاکس به‌عنوان «خط اول» در بسیاری از انواع دیستونی فوکال شناخته می‌شود. PMC

دکتر حمید نوراللهی مقدم، متخصص مغز و اعصاب و فوق‌تخصص اختلالات حرکتی (پاریس). ارائه‌دهنده‌ی بوتاکس درمانی و زیبایی با نگاه علمی و ایمن. شنبه–دوشنبه ۱۱–۱۸ |  ۸۸۹۶۶۱۵۴-۰۲۱​

درمان با بوتاکس (Botulinum toxin)

  • مؤلفه‌ها

    • انواع: BoNT-A و BoNT-B با فرمولاسیون‌های متفاوت. PMC+1

    • اثربخشی: یک بررسی سیستماتیک نشان داد که بوتاکس در ۷۱٪ بیماران دیستونی گردنی باعث کاهش درد گردن شده است در مقایسه با فقط ۱۲٪ در گروه دارونما. PMC

    • مدت اثر: معمولاً تزریق هر ۳–۴ ماه یک بار برای حفظ مؤثر بودن لازم است. sciencedirect.com+1

    • تکنیک تزریق: مطالعات نشان داده‌اند که تزریق با راهنمای اولتراسوند می‌تواند دقت هدف‌گیری عضله را افزایش دهد. MDPI

    • اثرات جانبی: ضعف عضلانی موقتی، اختلال بلع، خشکی دهان، تغییر صدا … که غالباً خفیف هستند. PubMed+1

نکات کاربردی

  • تزریق باید توسط متخصص آشنا به آناتومی عضلانی و اختلال دیستونی انجام شود تا بهترین نتیجه حاصل شود.

  • ترکیب بوتاکس با فیزیوتراپی یا برنامه‌های تمرینی فعال می‌تواند اثربخشی را ارتقاء دهد. PubMed+1

  • ارزیابی مداوم بیمار برای پاسخ درمان و تنظیم دوز یا عضلات هدف مهم است.

  • بیماران باید بانظر به هزینه، دوره‌های تکرار تزریق و بار درمانی آگاه باشند. PMC

فیزیوتراپی و بازتوانی

فیزیوتراپی به‌عنوان درمان کمکی برای دیستونی اهمیت یافته است، به ویژه در ترکیب با بوتاکس.

  • یک مرور سیستماتیک جدید نشان داد که درمان فیزیوتراپی در بیماران مبتلا به دیستونی گردنی علاوه بر بوتاکس، باعث کاهش درد، کاهش شدت اختلال، کاهش ناتوانی و بهبود کیفیت زندگی می‌شود. PubMed+1

  • یک بررسی نیز نشان داد که فیزیوتراپی فعال و تمرینات خانگی به‌عنوان درمان‌های کمکی سودمند هستند. PMC

  • مطالعات فروش گروه‌های درمان بازتوانی در دیستونی فوکال، روش‌هایی مانند تمرین حرکتی، بازآموزی حسی، مهار فعالیت عضلانی نرمال، نورومدولاسیون همراه با تمرین و استراتژی‌های جبرانی را معرفی کرده‌اند. PMC

ترکیب درمان‌ها

به‌طور ایده‌آل، درمان دیستونی ترکیبی است: تزریق بوتاکس + فیزیوتراپی + درمان دارویی (در صورت نیاز) + در بعضی موارد مداخلات جراحی (مثلاً DBS) اگر پاسخ‌دهی ناکافی باشد. PMC+1

دکتر حمید نوراللهی مقدم، متخصص مغز و اعصاب و فوق‌تخصص اختلالات حرکتی (پاریس). ارائه‌دهنده‌ی بوتاکس درمانی و زیبایی با نگاه علمی و ایمن. شنبه–دوشنبه ۱۱–۱۸ |  ۸۸۹۶۶۱۵۴-۰۲۱​

درمان با بوتاکس در دیستونی

چرا بوتاکس؟

  • بوتاکس در دیستونی فوکال موثرترین گزینه درمانی شناخته شده است. PubMed+1

  • به‌ویژه در دیستونی گردنی، شواهد قوی ایفای نقش کرده است. PMC

  • تزریق منظم و هدفمند می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود دهد، درد را کاهش دهد و حرکات غیرطبیعی را کنترل کند. PMC+1

شواهد بالینی

  • بروزرسانی گزارش کاکرین نشان داد که تزریق BoNT-A نسبت به دارونما باعث بهبود معنادار در شدت دیستونی و درد می‌شود. PMC+1

  • مطالعه‌ای نشان داد که اضافه کردن فیزیوتراپی به تزریق بوتاکس در دیستونی گردنی، مدت اثر را به‌طور متوسط حدود ۱۹.۷ روز افزایش داده است. Frontiers Publishing Partnerships+1

  • با این حال، حدود ۲۰-۴۰٪ بیماران تمایل به ادامه درمان ندارند یا از رضایت کامل برخوردار نیستند.

نکات فنی

راهنمایی تزریق: 

  • تزریق باید توسط متخصص مسلط بر تزریق بوتاکس درمانی و آشنا به آناتومی دقیق عضلات انجام شود.

  • دوز و عضلات هدف باید شخصی ­سازی شود: نوع دیستونی، شدت، عضلات درگیر، پاسخ قبلی به درمان همگی اهمیت دارد. PMC

  • دوره تزریق معمولاً هر ۳ تا ۴ ماه یک بار است، ولی برخی بیماران ممکن است به فواصل متفاوت نیاز داشته باشند. PubMed+1

  • عوارض جانبی باید مورد نظارت قرار گیرد: ضعف عضلانی، بلع مختل، خشکی دهان، تغییر صدا. PMC

  • بیمار و مراقب باید نسبت به چرخه درمان، انتظارات، مزایا و محدودیت‌ها مطلع باشند.

نقش فیزیوتراپی در دیستونی

فیزیوتراپی نه تنها درمان کمکی بلکه به‌عنوان بخش مهمی از برنامه درمانی دیستونی شناخته می‌شود.

اهداف فیزیوتراپی

  • کاهش درد و ناراحتی عضلانی

  • بهبود دامنه حرکتی و محدودیت‌های عضلانی

  • ارتقاء کنترل و هماهنگی عضلانی

  • جلوگیری از تثبیت وضعیت‌های غلط و عوارض دیررس

  • ارتقاء کیفیت زندگی و عملکردهای روزمره

شواهد

  • متاآنالیز جدید نشان داد که فیزیوتراپی در بیمارانی که تزریق بوتاکس دریافت می‌کنند، اثر معنی‌دار در کاهش درد دارد. PubMed

  • بررسی‌ها نشان می‌دهند که فیزیوتراپی فعال و تمرینات هدفمند (مثل تمرینات حسی، بازآموزی حرکتی، آموزش وضعیت صحیح بدن) نقش مثبت دارند. PMC+1

پیشنهادات درمانی

  • ترکیب فیزیوتراپی با تزریق بوتاکس برای اثر بهتر توصیه می‌شود.

  • برنامه تمرینی باید شخصی‌سازی شده، با توجه به عضلات درگیر، سطح عملکرد بیمار، و تداوم تمرینات خانگی.

  • درمان فیزیوتراپی باید توسط فیزیوتراپیست با تجربه در اختلالات حرکتی راهنمایی شود.

دکتر حمید نوراللهی مقدم، متخصص مغز و اعصاب و فوق‌تخصص اختلالات حرکتی (پاریس). ارائه‌دهنده‌ی بوتاکس درمانی و زیبایی با نگاه علمی و ایمن. شنبه–دوشنبه ۱۱–۱۸ |  ۸۸۹۶۶۱۵۴-۰۲۱​

جمع بندی:

در مجموع، دیستونی اختلالی با تظاهرات حرکتی ناخواسته است که می‌تواند کیفیت زندگی را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. درمان بهینه آن نیازمند رویکرد چندجانبه است، که در آن درمان با بوتاکس (BoNT-A یا BoNT-B) به‌عنوان درمان پایه و خط اول مطرح است. همراهی این درمان با فیزیوتراپی تخصصی، عملکرد بیمار را ارتقاء می‌دهد، درد را کاهش می‌دهد و احتمالاً پاسخ درمان را بهبود می‌بخشد. برای دستیابی به نتایج بهتر، تزریق دقیق، برنامه درمانی مستمر و ارزیابی مداوم ضروری می‌باشد.

منابع معتبر

  1. “Clinical features, pathophysiology, treatment, and controversies of dystonic tremor” PMC. PMC

  2. “Physiotherapy for Cervical Dystonia: A Systematic Review of…” PMC. PMC

  3. “Systematic Review of Rehabilitation in Focal Dystonias” PMC. PMC

  4. “Botulinum toxin therapy of dystonia” PMC. PMC

  5. “Botulinum Toxin Therapy for Oromandibular Dystonia and Other…” PMC. PMC

  6. “Botulinum Toxin in Movement Disorders: An Update” PMC. PMC

  7. “The Dystonias” PubMed. PubMed

  8. “Botulinum toxin type A therapy for cervical dystonia” PMC. PMC

  9. “Duration of botulinum toxin efficacy in cervical dystonia clinical trials” ScienceDirect. sciencedirect.com

  10. “The Central Effects of Botulinum Toxin in Dystonia and Spasticity” PMC. PMC

  11. “Comparing Injection Methods of Botulinum Toxin A for Cervical…” MDPI. MDPI

  12. “The effectiveness of physiotherapy for patients with isolated cervical…” BMC Neurol. PubMed

نویسنده/گردآورنده: دکتر شیوا کمش، PhD فیزیوتراپی
حوزه‌های تخصصی: توان‌بخشی عصبی، اختلالات حرکتی، دردهای اسکلتی‌ـ‌عضلانی
روش کار: مرور منابع معتبر و مقالات علمی

درمان بی خوابی

نوشته‌های مرتبط

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

error:
پیمایش به بالا