دررفتگی (dislocation) خارج شدن استخوان از مفصل است. به عنوان مثال، بالای استخوان بازو در مفصل شانه جای دارد. زمانیکه این استخوان از مفصل شانه خارج می شود به این وضعیت دررفتگی شانه می گویند. تقریباً تمام مفاصل بدن همانند زانو، مفصل ران، مچ پا و شانه قابلیت دررفتگی را دارند.
با توجه به اینکه دررفتگی به معنای قرار نداشتن استخوان در محل درست است به محض رخ دادن دررفتگی باید سریعاً و در اولین فرصت ممکن درمان شود. در صورت عدم درمان، دررفتگی می تواند به آسیب رباطها (لیگامانها)، اعصاب یا رگهای خونی بیانجامد.
عامل ایجاد دررفتگی چیست؟
دررفتگیها معمولاً در نتیجه وارد شدن یک ضربه ناگهانی و نامتوازن ایجاد می شوند. ممکن است اینگونه ضربات در اثر زمین خوردن یا یک تصادم شدید ایجاد شوند. درصورت رخ دادن دررفتگی در یکی از مفاصل، احتمال دررفتگی دوباره آن مفصل در آینده نیز وجود دارد.
خطر دررفتگی برای چه کسانی وجود دارد؟
احتمال دررفتگی در هر کسیکه دچار زمین خوردگی یا وارد شدن ضربات شود وجود دارد. با این وجود افراد سالخورده بیشتر در معرض دررفتگی هستند به ویژه اگر تحرک چندانی نداشته باشند یا توانایی جلوگیری از زمین خوردن را نداشته باشند.
همچنین در صورتیکه فعالیت و بازی کودکان و نوجوانان تحت نظر بزرگترها نباشد یا در محیطهایی که برای آنها بی خطر نیست انجام شود؛ خطر در رفتگی در آنها بالاست بویژه اگر آنها رفتارهای پرخطری در حین بازیها و فعالیتهای بدنی داشته باشند.
علائم دررفتگی چیست؟
در بسیاری از موارد، در رفتگی به آسانی قابل رویت است. ناحیه اطراف دررفتگی ممکن است متورم یا کبود، قرمز یا بی رنگ شود. همچنین در نتیجه دررفتگی ممکن است ناحیه آسیب دیده شکل غیرعادی یا تغییر شکل داشته باشد.
سایر علائم دررفتگی عبارتند از:
- عدم حرکت ناحیه آسیب دیده
- درد در حین حرکت دادن ناحیه آسیب دیده
- بی حسی دراطراف ناحیه آسیب دیده
- احساس گزگز در ناحیه آسیب دیده
دررفتگی چگونه تشخیص داده می شود؟
ممکن است تشخیص اینکه آیا استخوان شکسته است یا دررفته است به آسانی امکان پذیر نباشد، در صورت وقوع هر نوع حادثه ای با احتمال شکستگی یا دررفتگی، باید هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کرد.
پزشک ناحیه درگیر را معاینه می کند و گردش خون در ناحیه آسیب دیده، تغییر شکل و اینکه آیا پوست پاره شده است را بررسی می کند. در صورتیکه پزشک اعتقاد به شکستگی یا دررفتگی استخوان را داشته باشد، درخواست عکس برداری اشعه ایکس می دهد. ممکن است در بعضی از موارد ام آر آی هم ضروری باشد.این عکسبرداریها به پزشک در بررسی و تشخیص اینکه در مفصل یا استخوان درگیر چه اتفاقی افتاده است کمک می کند.
دررفتگی چگونه درمان می شود؟
انتخاب پزشک در درمان دررفتگی به مفصلی که دچار دررفتگی شده است و همچنین شدت دررفتگی بستگی دارد. طبق نظر دانشگاه جان هاپکینز، درمان اولیه برای دررفتگی عبارت از RICE ! که این کلمه حروف اول استراحت (Rest)، یخ (Ice)، کمپرس (Compress) و بالا بردن (Elevation) است. در بعضی از موارد پس از این درمانهای اولیه دررفتگی دوباره به حالت طبیعی خودش برمی گردد و درمان می شود.
اگر مفصل به صورت طبیعی به حالت عادی برنگشت، پزشک ممکن است یکی از درمانهای زیر را استفاده کند:
- دستکاری کردن یا جا انداختن
- بی حرکت ساختن
- درمان دارویی
- توان بخشی
دستکاری یا جا انداختن
در این روش پزشک مفصل را دستکاری کرده و دوباره آنرا به جای اولیه برمی گرداند. معمولاً آرامش بخش یا بی حس کننده برای آرام کردن عضلات اطراف محل دررفتگی و آرامش بخشیدن تجویز می شود.
بی حرکت ساختن
بعد از جا انداختن دررفتگی، پزشک ممکن است از شما بخواهد که برای چند هفته ای اسپلینت (splint) یا اسلینج (sling) یا گچ در محل آسیب دیده استفاده کنید. به این صورت از حرکت مفصل جلوگیری شده و اجازه می دهد ناحیه آسیب دیده کاملاً بهبود یابد. مدت زمانی که لازم است مفصل بی حرکت باشد بستگی به مفصل و شدت صدمه دارد.
داروها
پس از بازگرداندن مفصل به حالت اولیه درد عمدتاً از بین می رود. به هر حال، در صورت احساس درد، پزشک ممکن است مسکن یا آرامش بخش عضلانی تجویز کند.
عمل جراحی
درصورتیکه دررفتگی منجر به آسیب به اعصاب یا رگهای خونی شود یا درصورتیکه پزشک قادر به جا انداختن دررفتگی نباشد؛ عمل جراحی اجتناب ناپذیر می شود. همچنین عمل جراحی برای کسانی که مرتباً در یک مفصل، به عنوان مثال مفصل شانه دچار دررفتگی می شوند نیز ممکن است ضروری باشد. به منظور جلوگیری از دررفتگی مجدد یک مفصل ممکن است ترمیم مفصل یا ساختارهای آسیب دیده ضروری باشد. در برخی موارد حتی ممکن است تعویض مفصل به عنوان مثال تعویض مفصل ران ضروری باشد.
توان بخشی
توان بخشی بعد از جا انداختن در رفتگی و پایان استفاده از اسپلینت یا اسلینج شروع می شود. پزشک با مشورت با شما برنامه توان بخشی مناسبی را برای شما ارائه می دهد. هدف ار برنامه توان بخشی افزایش قدرت مفصل و بازگرداندن دامنه حرکتی آن است. به خاطر داشته باشید در انجام برنامه توان بخشی باید به آرامی پیش بروید درغیر این صورت ممکن است در حین بهبودی دررفتگی دوباره به خودتان آسیب بزنید.
دررفتگی چگونه قابل پیشگیری است؟
در صورتی از وقوع دررفتگی می توانید پیشگیری نمائید که مواظب حرکات بدن در مواقع مختلف باشید به عنوان مثال:
- در هنگام بالا رفتن و پائین رفتن از پله ها، نرده ها را بادست بگیرید.
- همواره یک جعبه کمکهای اولیه در دسترس داشته باشید.
- در مکانهای خیس که احتمال لغزیدن و زمین خوردن وجود دارد از کفپوشهای غیر لغزنده استفاده کنید.
- از استفاده فرشهای قابل سر خوردن روی کف زمین در منزل خودداری کنید.
به منظور جلوگیری از دررفتگی در کودکان و نوجوانان می توانید اقداماتی مشابه اقدامات زیر انجام دهید:
- به بچه ها رفتارهای بی خطر را بیاموزید.
- در زمانهایی که لازم است روی بچه ها و فعالیتهای آنها نظارت داشته باشید.
- از بی خطر بودن منزل و اسباب و وسایل آن برای بچه ها اطمینان حاصل کنید.
- در پیشگیری از افتادن کودکان از پله ها در ورودی آنها درب تعبیه کنید.
همچنین موارد زیر نیز به پیشگیری از دررفتگی کمک می کند:
- در هنگام فعالیتهایی همچون تمرینات ورزشی و ورزش حتماً از لباسها یا پوششهای ایمنی مناسب استفاده کنید.
- از ایستادن روی اجسام فاقد تعادل کافی همانند صندلی بپرهیزید.
هر دررفتگی، زمان درمان خاص خودش را نیاز دارد. برخی افراد در طی چند هفته سلامتی کامل خودشان را به دست می آورند. در حالیکه در بعضی موارد به عنوان مثال دررفتگی مفصل ران، چندین ماه یا حتی چندین سال برای بهبودی لازم است و حتی ممکن است انجام جراحیهای بیشتر اجتناب ناپذیر باشد.
درمان سریع دررفتگی مانع از تبدیل آن به یک صدمه دائمی می شود. به هر حال باید توجه داشت حتی با وجود درمان دررفتگی با توجه به اینکه ناحیه درگیر ضعیف شده است، احتمال دررفتگی مجدد در آینده وجود دارد.
همچنین ممکن است دوره درمان، درصورتیکه اعصاب و رگهای خونی در طی دررفتگی آسیب دیده باشند طولانی گردد. اگر دررفتگی شدید باشد یا به موقع درمان نشود ممکن است مشکلات دائمی همانند درد مزمن یا مرگ سلولهای قسمتی از استخوان اطراف مفصل را از خود به جای بگذارد.
نگارنده: زری هاشمی
منبع: healthline
لینک منبع:http://www.healthline.com/health/dislocation#RiskFactors3
